گزین گویه ها (جلد دوم)

گزین گویه ها / جلد یکم (سال 98)

1: از خانواده ای مذهبی می آمد. در بدو تولد برایش یک نام بشدت مذهبی و ضایع انتخاب کرده بودند. و پس از دوران بلوغ فکری اش این مسئله همواره اعتماد بنفس او را تنزل می داد. بویژه در هر موقعیتی که لازم بود با نام شناسنامه ای اش خطاب شود.

پانوشت: گذاشتن اسامی مذهبی غلیظ بر فرزندان اقدام درستی نیست زیرا که در آینده آنان لزوما پایبند به عقاید والدین خود نخواهند بود.

2: همیشه پای تلفن و یا ته نامه ها خودش را “مهندس فلانی” معرفی می کرد، همچنین خیلی اصرار داشت که دیگران هم “مهندس فلانی” صدایش کنند؛ حتی آن روزیکه ظرف فلزی ناهارش را داخل ماکروفر موسسه گذاشت و آتش بازی به راه انداخت، همچنان می گفت که “مهندس فلانی”ام!

پانوشت: یاران گرامی ام، درخواست دارم که بنده را “استاد دِی داد”، “دکتر دِی داد”، “جناب آقای دِی داد” و یا چیزهای دیگری از این دست خطاب نفرمایید… لطفا همان “دِی داد” بدون هر گونه پیشوند و پسوند. خیلی خیلی ممنونم.

3: چند وقتی بود که بطرز اغراق آمیزی در جمع به یکدیگر اِبراز عشق و محبت می کردند. شستم خبردار شده بود که یک جای کارشان می لنگد. تا دیروز که خبر جدایی شان را شنیدم. و حقیقتا هیچ تعجب نکردم.

پانوشت: گول ظاهر زندگی آدم ها را نخورید. نمایش اغراق آمیز خوشبختی یکی از نشانه های اصلی بدبختی است.

4: متمول ترین دلالان ما، ثروتشان می شود در حد یک آپارتمان دو خوابه در اروپا و یک مقرری ماهانه در حد یک زندگی متوسط برای چند سال کار نکردن. چیزی هم برای ارایه به جامعه ی مترقی اروپایی ندارند، پس روز به روز وازده تر، از خود بیگانه تر و رانده شده تر.

پانوشت: جهان مدرن جهان “خلق و آفرینش” است. خلق فکر و ایده، خلق خدمت و یا محصول. کسی که سرپا و توانمند باشد اما خلقی نداشته باشد، طُفیلی جامعه است. لومپن است. در یک کلام به درد لای جرز دیوار هم نمی خورد؛ چه اینجا باشد، چه در فراسوی مرزها.

5: ناراحت بود که در این جهان عدالتی نیست و لازم است که جهان و یا زندگی دیگری وجود داشته باشد که در آنجا حق مظلومان “بنحوی” احقاق شود. گفتمش که عزیز دلم! قوه ی تخیلت را اندکی سرکوب کن. اکنون این بی عدالتی را به رسمیت بشناس و برای رفعش به قدر وُسعَت بکوش که نتیجه ی این کوشش همانا خلق نسبی آن جهان دیگر است.

پانوشت: از گزاره ی معروف “هستی عادل است” (سنتز دِی داد)، عدالت در جهان واقع استنتاج نمی شود. هستی “جهان” نیست. هیچ تضمین عقلانی – تجربی برای الزام عدالت در جهان وجود ندارد. وظیفه ی برقراری عدالت در جهان بر عهده ی خودِ ماست. تنبلی نکنیم.

6: یک بار در فرودگاه شهر دبی آقایی که من پیشتر متوجه شده بودم که فلسطینی است، به دوستش به زبان عربی گفت: «این ها ایرانی هستند. دارند به زبان سگ با هم صحبت می کنند.»

من خیلی جوش آوردم و با زبان خودش گفتمش که «سگ ها زبان ندارند. تو اول کشوری بر روی نقشه داشته باش، سپس در رابطه با زبانش حرف خواهیم زد.»

اما حالا که بر می گردم و آن واقعه را مرور می کنم، با خود می گویم که نبایستی پاسخش را می دادم. او از سیاست های حکومت ایران ناراضی بود و متاسفانه این عدم رضایت را به پای تمام ایرانیان می نوشت، اما هر آدم عاقلی می داند که حساب ملت ها از حسابت دولت ها جداست.

پانوشت: اخیرا در یک کافه یک خانم روس خودش آمد و سر میز من نشست و با من همکلام شد. شخصا دل خوشی از حکومت دیکتاتوری روسیه ندارم اما من آنچنان از فرهنگ، ادبیات خارق العاده و چهره های علمی روس برایش گفتم که اذعان کرد خودِ مردم روسیه بسیاری از این چهره ها را نمی شناسند. براستی که انسان هرچقدر عمیق تر می شود، بیشتر به این نکته ی فوق پی می برد.

حکومت بریتانیا آسیب های زیادی را به کشور ما وارد آورده است اما من شخصا یکی از ستایشگران آن مردم هستم. تاثیر بزرگان بریتانیا در فلسفه، علم و هنرِ جهان بی بدیل است. از چهره های فلسفی – علمی چون لاک، هیوم، نیوتن و داروین گرفته تا چهره های هنری ممتازی چون میلتون، شکسپیر، چاپلین و هیچکاک.

دیر یا زود باید بفهمیم که حساب ملت ها از حساب دولت ها جداست و در حکومت های مستبد، بَسی جداتر.

7: تا وارد جمع شان شدم، فهمیدم که اینجا جای من نیست. یک ساعت نشد که محفل را ترک کردم. چند جلسه ی دیگر هم دعوتم کرد. همیشه جواب رد دادم. یک بار تند شد و برایم نوشت: “تو چه روشنفکری هستی که نه می کِشی و نه می نوشی”!!!

پانوشت: این عده ای که قیافه شان را شبیه به حافظ کرده و مِی می نوشند و یا آن دیگرانی که شبیه آنتون چخوف هستند و با پایپ چیزهایی دود می کنند، با آن اراذل و اوباش خلافکاری که دور هم روی فرش می نشینند و چیزهایی می کشند و می خورند، فرقی ندارند. همه شان رَجاله اند.

“روشنفکر” از روی دستاوردها و تاثیرش شناخته می شود. طرف یک صفحه انشا در زندگی اش ننوشته بعد با ریش بُزی و کلاه چَپَکی ژست آدم حسابی ها را به خود گرفته و آروغ روشنفکری می زند.

اینکه بهمن محصص و یا زیگموند فروید مواد مخدر مصرف می کردند، نتیجه اش این نمی شود که تویی که مصرف مواد مخدر تنها هنرت است، “محصص” شوی.

پاشو خودتو جمع کن!

8: به تازگی با من آشنا شده است. جوانکِ عشقِ فلسفه ی ساده دِلی است. صبح پیامک زده بود که “استاد! در حال اندیشه اید؟” برایش نوشتم که “نه! داشتم ظرف ها را می شستم.” چند ساعت بعد دوباره پیغام داد که “قلم می زنید؟” گفتمش که “نه! در حال ناهار درست کردنم.” عصرهنگام هم پیام داده که “مشغول مطالعه اید؟” پاسخ دادم که “خیر! می خواهم نظافت کنم.” بلافاصله نوشت: “مگر فیلسوف ها هم کار (منزل) می کنند؟!”

(پاسخ من در پانوشت)

پانوشت: ویتگنشتاین که مهمترین فیلسوف 200 سال اخیر است، هم سرباز و باغبان بود، هم لوله کش و بنا و راننده ی آمبولانس؛ هم معلم ریاضی بچه های روستایی بود و هم استاد تمام دانشگاه کِیمبریج؛ و هم فرزند یکی از ثروتمندترین خانواده های اروپا!

چه فیلسوف باشی، چه دانشمند، چه ادیب و چه پیامبر؛ بموقعش باید آشغال را ببری بگذاری دم در، کابینت ها را گردگیری کنی و سینک ظرفشویی را هم فرچه بکشی.

من در کنار کار جدی و سنگین پژوهشی و آموزشی ام، باافتخار خانه دار هم هستم. گول این اساتید پلاستیکی فلسفه را نخور که اَداهای خاصی به نمایش می گذارند. این ها همه فریب است، عزیزکم.

9: می گوید که تقریبا شش ماه است که کارش را از دست داده، حسابی کلافه و عصبی است جوریکه روزی چند بار خودارضایی می کند. خانه شان یک آپارتمان قدیمی یک خوابه در مرکز شهر شلوغ و آلوده ی تهران، پنج تا خواهر و برادر دهه ی شصتی و هفتادی، که هِی با هم دهن به دهن گذاشته و یک بار هم که سر عوض کردن کانال تلویزیون پدر بازنشسته اش را هُل داده و انداخته بر روی بوفه ی شیشه ای اتاق پذیرایی.

حالا هم که در این تعطیلات عید همه باید داخل خانه دور هم باشند، سر هر چیز کوچکی دعواشان می شود، حتی خاموش و روش کردن لامپ ها. دیگر پول سیگار و اینترنتش را هم ندارد. شکایت می کرد که “چرا ننه بابام تو این خراب شده این همه توله پس انداختن! کاشکی اصلا او شبی که قرار بود منو پس بندازن، خوابشون می بُرد!” با چند مدال رنگارنگ قهرمانی دیگر ورزش نکرده و از زندگی هم حسابی سیر است. از من کمک فکری می خواست. بی درنگ گفتمش: تاب آوری!

بیست و شش سال تاب آورده ای، بیست و شش هفته ی دیگر هم روش. معجزه ای جز تاب آوری در کار نیست. والدینت را هم ببخش. گول شعار “هرکه دندان دهد، نان دهد” را خورده اند. ممکن بود که شرایطت خیلی بدتر از این هم باشد. کسی تضمینی به کسی نداده که چیزها جور دیگری باشند. اگر زندگی را انتخاب کرده ای، چاره ای جز “تاب آوری” نداری. برو بشکل درست و اخلاقی حقت را از این دنیا بگیر. همه به همین کار مشغولیم.

10: بساطش را که جمع می کردند، جیغ می زد و می گفت که این قرار است خرج یک خانواده را بدهد.

11: در حال مطالعه ی اینترنتی در پیرامون مطلبی تخصصی بودم. در میان لینک های پیشنهادی موتور جستجو، سری هم به مدخل مزبور در دانشنامه ی ویکی پدیا زدم. از همان ابتدای مقاله با خود گفتم که مرحبا! چه اشارات درستی دارد. بلافاصله رفرنسش را چک کردم: مقاله ای از خودم در وِب-سایت “دِی داد دات-کام” بود!

پانوشت: بزودی از پژواک نیکویی هایت سیراب خواهی شد.

12: “او” را بِلاک کرد، چون فکر می کرد که “او” همه جوره از خودش بهتر است.

13: به من پیغام داده و می خواهد تا یک دلیل برایش بیاورم که بداند زندگی پوچ نیست و ارزش زیستن دارد. در جوابش می نویسم: عزیزم! من خود صد دلیل می آورمت که زندگی اساسا پوچ و بی معناست و این خودِ تو هستی که بایستی با فکر و عملت بدآن معنا ببخشی. زندگیِ آدمی “از پیش” هیچگونه معنایی ندارد و این ما هستیم که آن را با شکلِ بودنمان معنا می کنیم. تو اگر این را بفهمی، تو معنای زندگی را هم فهمیده ای. پس دست به کار شو و معنا بیآفرین، معنایی شنیدنی و ماندگار.

14: ساده لوح بود. عشق و ازدواج را مترادف هم می دانست.

15: یکی از نزدیکانم “خیلی بیخودی” از دست من عصبانی شد و در حقم دُرُشتی کرد. من بسیار ناراحت و دلشکسته شدم اما از بابت عهدم برای پختگی در رفتار، هیچگونه پاسخی ندادم. ولی دقایقی بعدتر پشیمان شدم و با خود گفتم که “چه احمقی ام، من!” از همان اول، اصلا نبایستی که ناراحت می شدم.

پانوشت: احساسات ما نه خوبند و نه بد، آنها فقط هستند. احساس کسی دست خودش نیست، اما واکنش ما دست خود ماست. اگر دانایی پیشه کنیم، آنگاه بمرور زمان احساساتمان نیز کمتر فورانی عمل می کنند. بقول رواقیون، دانا نمی رنجد.

16: می پرسد که “چرا جواب تیرهای نفرت و کینه شان را نمی دهی؟!” پاسخ می دهم که “این تیرها به جهان من تعلقی ندارند. من خوشبختانه در جهان دیگری ساکنم.”

پانوشت: همچون پیروزی نور بر تاریکی، عشق بر نفرت پیروز می شود؛ و دانایی نیز بر نادانی.

17: چند وقتیست که با هم آشنا شده ایم. انسان نسبتا خوش قلبی است. یک بار داشت از معتقدات مذهبی خودش برایم تعریف می کرد. سخنانش در نظرم قصه هایی بغایت پوچ، خرافی و بی معنا بودند اما چون پیشتر دانسته بودم که خودش رویکردی دموکراتیک داشته و به پلورالیسم (کثرت انگاری) عقیدتی باور دارد، پس من هم گوش می دادم، سر تکان داده و لبخند می زدم؛ در غیراینصورت خیلی خیلی تند برخورد می کردم.

پانوشت: پلورالیسم نهایتا به نفع همگان است.

18: کله پوک بود. فکر می کرد که LinkedIn (لینکتین) یک وِب-سایت ساده ی کاریابی است، و یا صرفا محلی برای تبلیغات کسب و کاری.

پانوشت: حالا بماند که خود بیچاره اش مشتری دایمی هر محتوی زردی بود و جز چند آشغال چیز دیگری منتشر نکرده بود.

19: دقیقا سه سال پیش یک لپ تاپ گران قیمت خرید و حسابی هم ازش کار کشید و حالا آگهی داده که آن را بفروشد. خریدار در حضور من تماس گرفته و او به خریدار می گوید: “بیشتر از یک ساله که دارمش و چندان هم کار نکرده…” بعد از تماس گفتمش که سه سال است! شانه بالا انداخت و گفت که بیشتر از یک سال می تواند سه سال باشد!* دوباره گفتم که خیلی ازش کار کشیدی. گفت که چندان کار نکرده یعنی خوب باهاش تا شده!** سپس رو به سوی من کرد و گفت که راستی تو خودت اون موقع به فلانی گفتی…***

پانوشت: لیست مغالطات در زیر:

*) مغالطه ی Half Truth که یعنی گفتن نصف حقیقت؛

**) مغالطه ی Humpty Dumpty که یعنی معنی کلمات و عبارات آن چیزی است که نیتش را دارم، نه آنچه که واقعا می گویم؛

***) مغالطه ی Ad Hominem که یعنی حمله به خودِ مخاطب بجای پاسخ به موضع او.

20: از مسیر لذت* ببر، آخرِ راه هیچ چیز خاصی در انتظار هیچ کسی نیست.

*) لذت اخلاقی – انسانی

21: داد زد و گفت که “خفه میشی یا بکوبم تو دهنت، پدرسگ”… و بچه ی بینوا ضمن لرزش لب هایش که تلاش داشت بغضش را “در جمع” فروبخورد، مثل بزرگسالی که کمرش زیر بار مشکلات زندگی خم می شود، بر روی جدول کنار خیابان نشست و چشمهایش خیس شد.

پانوشت: در طبیعت، تناسل و تولیدمثل صرفا یک “امکان” است و نه یک “ضرورت”. اگر شرایط مادی و معنوی والد شدن را نداریم، به چنین جنایتی دست نزنیم.

22: مدیر عامل جوان، جدی و فعالی است. آن روز از صدای بلند سیستم پخش خودرویش می توانستم حدس بزنم که خیلی سر کِیف است. وقتی با ماشینش وارد حیاط شد، داشتم از پنجره نگاهش می کردم. پایین آمده، بشکن می زد و رقص پا می کرد. ران ها و باسنش را لرزانده و قِر کمر می داد. بعد انگار که الهامش شود که کسی در حال تماشایش است، از گوشه ی چشم نظرش به من افتاد و بلافاصله شروع کرد به سرفه کردن و مُتِقَلِبانه اَکتِ تکاندن لباس هایش را به خود گرفت. بالا که رسید، صورتش چون لبو سرخ شده بود و پرت و پلا می گفت. من نیز نشسته بر روی صندلی راحتی دفترش، به چشم شور اجتماع فکر می کردم. از خود می پرسیدم که این چشم شور اجتماع، تا بحال چند میلیارد انسان را از قالب های حقیقی شان به در کرده است؟

پانوشت: قلمم را تیز کرده و در چشم شور اجتماع فرو می کنم تا که کور شود. انسان ها، اکنون به قالب های اصلی تان بازگردید.

23: وقت و توانت را مصروف واکنش به دیگران مکن، تو “کُنِش” خود را بیآفرین.

24: “فردِ محبوبِ من” حتی اگر مرا نخواهد، او همچنان لازم است که “فردِ محبوبِ من” باقی بماند زیرا که اصالتش در گرو نخواستنِ من است و من لازم است که بین پس زده نشدن و اصالت او یکی را انتخاب کنم و انتخاب من بی شک اصالت اوست زیرا که همان اصالت از ابتدا او را “فردِ محبوبِ من” ساخته است.

25: امروز بطور خیلی غیرمترقبه آب در گلویم پرید و نزدیک به 20 ثانیه دچار حالت خفگی شدم و چیزی شبیه به تجربه ی نزدیک به مرگ (NDE) را از سر گذراندم. در آن ثانیه ها چهره ی مهربان و نگران مادرم، نگاه نافذ زنده یاد پدرم که همیشه از شمشیر تیزتر بود، چهره ی زیبای خواهرانم، جایزه ی نوبلم که به یک ایرانی دیگر می رسد و وِب-سایت و نظریاتم که بی سرپرست خواهند ماند، از جلوی چشمانم گذشت. جالب است که پریروز بنا بر دلایلی به یکی از دانشجویانم می گفتم که “شاید پس فردا من افتادم و مُردَم! تداوم جنبش عقل و تجربه بر عهده ی شماست”. امروز دوباره یادآوری ام شد که زندگی در هر لحظه اش آبستن مرگ است و با زبان مرگ با ما سخن می گوید… یک ساعت پس از آن حادثه، آرامش بیشتری داشتم و حس می کردم که به فرد بهتری مبدل شده ام؛ و امیدوارم که فراموشکار نباشم.

26: یک آدم خوبِ قلابی و پلاستیکی بود. با همه دوستی می کرد و دشمنی هم نداشت. نمی توانستم به او اعتماد کنم. آخر چطور می شود کسی بدون فروختن روحش با همه رفیق باشد؟! مگر آن دسته افرادی که با پنبه سر می برند… لازم دیدم که رابطه ام را با وی پایان دهم. دیروز همین کار را کردم. حتی کوچکترین توضیحی هم ندادم. حوصله ی آدم های تقلبی را ندارم.

پانوشت: از کسیکه بیش از حد مثبت و مردم دار است، حذر کنید. او فردی غیرواقعی است و بزودی شرش دامن همه را خواهد گرفت.

27: ما برای عملکرد بهتر و بهتر لازم است که مجموعه رویه هایی ساده و ساده تر داشته باشیم تا در موقعیت ها بتوانیم بشکل چابک و چابک تر رفتار کرده و نتایجی ارزنده و ارزنده تر به دست آوریم و از سر حصول این نتایج، شاد و شادتر شویم و در مسیر تعالی خود به سمت کمال، کامل و کامل تر شده و با سبک زندگی منحصر بفردمان، عالی و عالی تر ظاهر شویم.

28: خیلی زور زد. اما چه فایده؟! زور حقیقت بیشتر است.

29: با دوست مشترکمان بحثش شده بود. در جمع گفت که “البته او بچه ی طلاق است و تقصیر خودش نیست.” بلافاصله گفتمش که اولا حرفت غیرعلمی و بی ربط بود، ثانیا همه ی ما متفق القول هستیم که حق با اوست و در این زمینه ی خاص هم او را بیش از تو قبول داریم… حاضرانِ دیگر هم با جدیتِ تمام تاییدم کردند.

پانوشت: خیل زیادی از مهمترین چهره های فلسفی، علمی، هنری و سیاسی ایران و جهان در قرون بیست و بیست و یک فرزندان طلاق بوده اند. فرزندانی که توانسته اند با این رویداد تلخ مثل هر اتفاق دیگری کنار بیایند. ضمنا فرزندان طلاق موفق تر از فرزندان خانواده هایی هستند که والدینشان یک عمر درگیر بزن و بکوب بوده و جرات جدا شدن نداشته اند.

30: موقعیکه سرفه می کرد جلوی دهانش را نمی گرفت با این پندار که ویروس ها راحت تر از ریه هایش بیرون بپرند و او زودتر خوب شود.

31: در راه تاثیرگذاری مثبت بر جامعه انگ های بسیاری خواهید خورد و ائتلاف ابلهان منتظر شماست.

32: ترس از بیماری از خودِ بیماری کُشنده تر است.

33: هرجا که نشست و برخاست داشت بلااستثناء با نوعی از تفرعن مشهود اشاره می کرد که فرزند من تحصیل کرده ی خارجِ کشور است! حالا بماند در یک دانشگاهی که من خودم با 21 سال سابقه ی پژوهشی ام اسمش را هم نشنیده ام. یک روز اسم آن باصطلاح دانشگاه را جستجو کردم و دیدم که در هیچ رَنکینگی رتبه بندی نشده است. بالاخره در یک رَنکینگ جامع جزء چند هزار تای آخر پیدایش کردم. تصمیم دارم اگر یک بار دیگر به این مسئله در حضور من اشاره کند، متفرعنانه بگویم که البته عبارت “تحصیل کرده ی خارج” یعنی تحصیل کرده در یکی از دانشگاه های خوبِ خارج، هر خارجی که “خارج” نیست.

پانوشت: علی القاعده اگر رنکینگ یک دانشگاه، با ارفاق، زیر 100 جهانی نباشد؛ خارج محسوب نمی شود و در نتیجه ی آن اگر از دانشگاه های (خوب) داخلی مان بدتر نباشد، بهتر هم نیست. عزیزانم، گول این باصطلاح خارج ها را نخورید. این ها همه سراب است.

34: متاسفانه ظاهرش از باطنش زیباتر بود.

35: انسان چاره ای ندارد که نهایتا بین کاپیتالیسم (نظام سرمایه داری) و محیط زیست یکی را انتخاب کند. سرمایه داری در اساس با حالتی از مصرف گرایی افراطی عجین است و ماحصل چنین رویکردی تخریب دایمی محیط زیست برای تولید بیشتر و بیشتر است؛ تولیدی که ذاتا هیچگونه توجیه و ضرورتی ندارد. از منظر اخلاقی نیز، برآیند سرمایه داری در عمل ثروتمند شدن دایمی اقلیتی برخوردار به قیمت از بین رفتن رفاه اکثریت انسان هاست. کارخانه سازی به قیمت فقر مطلق میلیون ها انسان و صدها هزار نفر کارتن خواب در کشور ایالات متحده (محض مثال) بهانه ای برای ادامه ی سرمایه داری باقی نمی گذارد. ثروت جامعه به همه ی ساکنین آن تعلق دارد و سوسیال دموکراسی و ابزار مالیات سنگین بر اغنیا بهترین مکانیسم رساندن این ثروت به دست صاحبان واقعی اش است.

36: اگر چیزی جز خوبی و محبت از تو ندیده است، بزودی خودش دست از پا درازتر باز خواهد گشت.

37: حوالی میدان تجریش، سر جای بساط کردن دعوایشان شد و بعد از آنکه با هم گلاویز شدند، تمام اجناسشان زیر دست و پا لِه و لگدمال شد. بی شک دولت مقصر است، اما چرا دو فرد ضعیف نبایستی که درد هم را درک کرده و با هم اندکی مدارا کنند؟ متاسفانه ظلمِ انسان به انسان در هر سطحی خود را متجلی می کند و قوی و ضعیف هم سَرَش نمی شود.

پانوشت: هنگامیکه سر بساطشان بازگشتند، رنگ هر دوشان مثل گچ سفید شده بود، لبهایشان بی رنگ بود و ناامیدی و پشیمانی در چهره شان موج می زد و خریداران هم مشغول چانه زنی با فروشندگان دیگر…

38: انسان شریف را می توان از نحوه ی برخوردش با افراد فرودست شناخت.

39: چند ماهی هست که نزد من فلسفه ی کاربردی می خواند؛ یک انسان حسابی موفق در زمینه ی کاری خودش. از همان ابتدا به تناوب اعضای خانواده اش را هم به کلاس ها دعوت می کرد؛ خواهرانش، برادرش و دیگر بستگانش. گویا دلش می خواست که آنان نیز مثل خودش اشرافیت فکری را تجربه کنند؛ گرچه همه شان اشرافیت ثروت را نسبتا مدت هاست که لمس نموده اند. او به نیکی فهمیده است که اشرافیت ثروت و قدرت بسادگی در مقابل اشرافیت فکری به زانو می افتد. این باور در تک تک رفتارهایش هویداست چونکه معمولا لباس های ساده ای به تن دارد، خودش برای من چای دم می کند و حتی خودش با ماشین شاسی بلند آلمانی اش مرا می رساند.

40: دیدم که اسباب پذیرایی جمع شده است. تعجب کردم و گفتم که سریعا برای من خوراکی بیاور. گفت که دوره ی نمی دانم چیست… گفتم: “چه جِلافتا! لطفا چای و بیسکوئیت”… پنج دقیقه ی بعد آورد.

پانوشت: انسان مدرن در یک اجتماع مدرن به نیکی بلد است که بمدد عقل و تجربه ی خود به زندگی اش معنا و اصالت بخشد.

41: برای دوستش تعریف می کرد که در یک نگاه عاشق چشم و ابرویش شدم، اما بعدا که ماسکش را درآورد، لب و دماغش در ذوقم زد! دوستش هم می گفت که خُب ازش می خواستی تا همیشه در حضورت ماسک بزند! و سپس با هم هِر هِر هِر خندیدند.

پانوشت: انسان حتی می تواند عاشق سایه ی یک فرد بر روی دیوار شود و در این میان هیچ چیز دیگری مهم نخواهد بود. قطعا لاف می زد که عاشق شده است.

42: به نظر می رسد که در این LinkedIn (لینکتین) به این بزرگی هیچ کسی نیروی خدماتی، آبدارچی و یا کارگر ساده نیست؛ اما این احمقانه است که اگر بخواهیم فکر کنیم موفقیت این همه مدیر و سازمان معظم به درجاتی متاثر از حضور این عزیزان نباشد.

43: در مصاحبه ی استخدامی یک شرکت خصوصی رد شده بود و خیلی غصه می خورد. از او پرسیدم که می دانی در چه چیزی رد شده ای؟! در مصاحبه ی استخدامی “پولدار کردن عده ای دیگر”.

پانوشت: ارباب خودت باش.

44: من روزهای سال را می شمارم. دیروز چهل و سومین روز سال بود. صبحِ دیروز چِک کردم و دیدم که 43 پیغام نخوانده دارم. ظهرهنگام هم پس از خرید، آقای فروشنده 43 هزار تومان باقی پول را شمرد و تقدیمم کرد. عصرهنگام نیز با “او” کلاس داشتم. از خارج از کشور بشکل غیرحضوری و آنلاین در دوره ی فلسفه ی کاربردی ام شرکت می کند. در حوزه ی کاری خودش یک دانشمند به تمام معناست. عمیقا گوش می دهد و عمیقا هم می فهمد. او هم متولد سال 43 است. در حین تدریس وقتی به او می گفتم که تو قطعا می توانی به رسالتت جامه ی عمل پوشانده و جاودانه شوی، ناگهان دیدم که 43 دقیقه از کلاس مان گذشته است. پس گویا جهان هم با من موافق بود و از طریق نشانه هایی انکارناپذیر هوش معنوی مرا تحریک می کرد تا پیغامی را به گوش صاحبش برسانم.

45: در شهر ما، تقریبا یک دهه ای می شود که رسم تلفن زدن به یکدیگر “محض” جویای احوال هم شدن دیگر وَر افتاده است. معمولا احوالپرسی های تلفنی بهانه ای است که افراد گره ی کارِ خودشان را بگشایند و به زبان ساده تر افراد به هم زنگ می زنند نه اینکه احوالپرسی کنند، بلکه چون با هم کار دارند. البته در این میان مثل همیشه استثناء هایی وجود دارند که ما را به گذشته می برند، گذشته هایی که زنگ تلفن خانه به صدا در می آمد و صدای مهربانی در آن سوی خط می گفت: “زنگ زدم که حالت را بپرسم.”

46: یک واکنش مناسب به یک رویداد بد، همیشه آن را به یک رویداد خوب مبدل خواهد ساخت.

پانوشت: واکنش های تو محصول جهان بینی توست و جهان بینی نیز چارچوبی اندیشیده برای مدیریت کردن کنش ها و واکنش ها در زندگی شخصی و حرفه ای ات… پس بی درنگ جهان بینی ات را بساز.

47: معلوم بود که از پیر شدن در هراس است، چونکه راه و بیراه به اطرافیانش نهیب می زد که سن فقط یک عدد است.

48: با اینکه متاهل بود اما همچون خیلی از افراد متاهل دیگر از نظر جنسی ناکام بود. با چهل و چند سال سن مثل نوجوان های دبیرستانی جوک هایی با درونمایه ی جنسی تعریف می کرد و اول از همه خودش غَش غَش می خندید.

پانوشت: اکثر آنانی که بشکل افراطی عادت به لطیفه های جنسی و یا فحاشی های جنسی دارند، از نظر جنسی ناکام هستند و این عملا روشی ناخودآگاه برای پالایش شدن از فشارهای جنسی است.

49: تو بیش از هر کس دیگری، مدیون خودت هستی. این تو بودی که تمام این راه طولانی را آمدی. اما برای چه؟ برای اینکه بدانی “چه” بوده و “چه” هستی. این پُست متعلق به من نیست. متعلق به توست. لایکش کن تا بدانیم به آنچه که هستی و نیستی افتخار می کنی… تا تو را بشناسیم و بدانیم که پس از این همه بالا و پایینِ زندگی، خودت را “دوست” می داری و می دانی که چقدر ارزشمندی. ما همه دوستت خواهیم داشت. تو منحصر بفردی.

50: امروز مصاحبه ای تصویری به زبان انگلیسی برای یک فیلم مستند ساخت آلمان در رابطه با شیوع ویروس کرونا داشتم و در آن بعنوان یک متخصص فلسفه از جنبه های مثبت و منفی این پَندمی گفتم. گفتم که این دوره باعث شد که قدر هم را بیشتر بدانیم زیرا که عمر کوتاه و زندگی شکننده است. گفتم که فهمیدیم بیشتر به بهداشت فردی و عمومی اهمیت بدهیم. گفتم که این ویروس چوبی لای چرخ سرمایه داری مصرف گرا شد و طبیعت و محیط زیست مان را به بالندگی رساند. گفتم که داغدار عزیزانمان هستیم. گفتم که چگونه همراهی این دوره با تحریم های غیرقانونی علیه کشورمان کمر کسب و کارهای کوچک را شکست. گفتم که ما همه به هم نیاز داشته و در جزیره هایی نامتصل حیات نیافته ایم. و نهایتا گفتم که برای تبدیل جهان به جایی بهتر لازم است که همدیگر را بیشتر از قبل دوست بداریم.

پانوشت: مستند مزبور در حال طی کردن مراحل پایانی ساخت است و این مصاحبه عملا بخشی از خودِ فیلم است. پس از انتشار فیلم، اطلاع رسانی های بیشتر را خواهم داشت.

51: زلزله بلای طبیعی نیست. زلزله طبیعت است. خودِ خودِ آن. مقتدر و باشکوه. و حتی زیبا.

52: بعد از اینکه کارش تمام شد، همه ی اعضاء خیلی خیلی از وی تشکر می کردند. من عمدا فقط یک “مِرسی” خشک و خالی گفتم. یکی از دوستان بعدتر علت را جویا شد. گفتمش که تشکر زیاد از آنِ کسیست که پولی نمی گیرد. او هر کاری کرده، پولش را گرفته است. خوب هم گرفته است. پس دیگر جایی برای تشکر آنچنانی باقی نمی ماند.

پانوشت: در مصرف کلمات و عبارات هم اسراف نکنیم.

53: میوه ی زندگی شاید شیرین باشد، اما هسته ی این میوه همیشه تلخ است.

54: یک مدیرعامل تقریبا چهل ساله است. حسابی خودساخته و موفق. با من دوره ی فلسفه ی کاربردی می گذراند. کلاس ها در دفتر خودش برگزار می شوند. از روز نخست از من خواست که پشت میزش بنشینم و خودش آن طرف بر روی صندلی مهمان، چون بر این باور بود که جایگاه استاد لازم است که فرادست باشد. کارمندانش گاهی وارد اطاق می شوند و مرا در جایگاه او می بینند ولی چندان تعجب نمی کنند چون خوب می دانند که مدیرشان در قید و بند ظواهر نیست و از همین روست که همگی شان قلبا دوستش دارند.

امروز قبل از آغاز کلاس در اطاقش جلسه ای با کارمندان برگزار بود. پس از پایان کار دیدم که جملگی با نوعی از شادی فراگیر از اطاقش خارج شدند. همه خوشحال بودند. واضح است که برای او انسان مهمتر از اشیاء (پول) است. در این روزگار جولان مادیات، او با عصای معجزه گر “انسانیت” جهان را به جایی بهتر از قبل تبدیل کرده است… هم برای خودش و هم برای دیگران.

پانوشت: مدیران با اقتباس رویکردهای انسانگرایانه این فرصت را دارند که به تعالی جامعه کمک کرده و تاثیراتی سترگ بر انسان ها بگذارند. اگر مدیری این چنینی را می شناسی، وی را تگ کن و همینجا از او تشکر کن.

55: پشت سر یک نفر از آشنایان غُر می زد که فلانی خودش را خیلی می گیرد و کسی نداند فکر می کند که از اعضای خاندان سلطنتی فلان جاست. بی درنگ نهیبش زدم که اعضای خانواده های سلطنتی همگی افرادی معمولی و بدون هرگونه دستاورد خاصی هستند و شبیه به ایشان بودن هیچگونه فضیلت ویژه ای با خود به همراه ندارد.

پانوشت: اینکه مثلا در برخی از مترقی ترین ممالک جهان در اروپا هنوز خانواده های سلطنتی وجود دارند این بدآن معنی نیست که این خانواده ها نقشی در آن رفاه و سرآمدی دارند. ایشان در حکم اشیای موزه ها بوده و هنگامیکه مردم دلشان تنگِ گذشته شود می روند و تماشایشان می کنند. جامعه ی مدرن هیچگونه سنخیتی با سلطنت و خاندان سلطنتی ندارد.

56: یک آقای سالخورده ی نیازمند با دستان پینه بسته و پاهای ترک خورده، داروهایش را در مقابل خود روی زمین گذاشته بود و گریه می کرد و کمک مالی می خواست؛ هیچ کس که کمک نمی کرد، هیچ؛ عده ای هم می خندیدند و می گفتند که دارد فیلم بازی می کند.

پانوشت: در سر و وضع آنانی که می خندیدند دقت کردم؛ خودشان هم از افراد خیلی ضعیف جامعه بودند. متاسفانه فقر زیاد و یا ثروت زیاد هر دو ممکن است که قاتل اخلاقیات باشند.

57: عده ی زیادی از متخصصین هنوز بر یک نگاه قرون وسطایی در باب فلسفه تاکید داشته و بر این باورند که فلسفه بازیچه ای در دستان طبقه ی مرفه جامعه برای وقت گذرانی است، در صورتیکه این نگاه ربطی به جهان مدرن ندارد. امروزه، فلسفه (بویژه شکل کاربردی آن) ابزاری برای همه ی اقشار جامعه (متوسط، ضعیف و قوی) در جهت خلق جهانی بهتر هم در ساحات شخصی و حرفه ای و هم در ساحات اجتماعی است.

پانوشت یک) اگرچه فلسفه در جهان باستان کاملا کاربردی بود اما سپس شکل محض به خود گرفت، ولی دوباره از قرن نوزدهم با این گزاره ی کلیدی که “فلاسفه بجای تفسیر جهان، آن را بسازند”؛ به منصه ی کاربرد بازگشت.

پانوشت دو) روز جهانی فلسفه در سال 2019 مشخصا بر اهمیت فلسفه (کاربردی) در تغییرات اجتماعی و ساخت جهان های نو (شخصی و حرفه ای) تاکید ورزید.

58: ثروت مساوی نیست با موفقیت و موفقیت نیز مساوی نیست با خوشبختی.

59: اگر در زندگی همه چیزت را از دست بدهی اما “اُمیدت” را از دست ندهی، حقیقتا چیز زیادی از دست نداده ای.

پانوشت: اُمیدت مهمترین سرمایه ات باشد.

60: یک مادرِ جوان تنهاست. پارسال اواخر تابستان بود که همسرش را از دست داد. اعلامیه ی ترحیمش را بر دیوار خانه ی ما هم چسبانده بودند. امروز از پنجره دیدم که با دو پسربچه ی دبستانی اش آمده بر پشت بام خانه و دارد کولر آبی قدیمی شان را سرویس می کند. هِی با گوشی اش از اینترنت چیزهایی می خواند و سپس سه تایی با هم بحث می کردند که حالا باید چه کار کنند. یکی از پسربچه ها چندباری گفت که “بابا اینطوری انجام می داد! من یادمه بخدا!” مادر هم (با مکث و غمی آشکار) جوابش را داد که “فعلا حواسم رو پرت نکن! بعدا بزرگ میشی و خودت اونطوری درستش میکنی…”

پانوشت: بچه ها از سکوت و بغض مادرِ دست تنها هیچ نمی فهمند.

61: گِله می کرد که چرا پدرش پولدار نیست. گفتمش که “عزیزم جامعه نُرمال نیست: انقلاب، جنگ، تحریم، تورم، اختلاس و رانت. انتظاراتت را معقول کن. همین سقف بالای سرت خودش دستاوردیست در نوع خود…”

پانوشت: گرامیان، کامنت های پُرمهرتان را می خوانم. مجال پاسخگویی ندارم اما دلگرم به حضورتان هستم. دوستتان دارم.

62: بمدت چند دهه بیشتر به فکر خودش بود، اما اکنون چند سالی می شود که بیشتر به فکر دیگران است. و به تعداد آن دیگران، خوشبختی ناچیزش به توان رسیده است.

63: یکی از نزدیکان چند وقت پیش برای تعطیلات به جزایر قناری رفته بود. هنگامیکه عکس های سفرش را دیدم، آنجا را جایی کاملا شبیه به حومه ی برخی از شهرستان های جنوبی خودمان یافتم. البته به وی چیزی نگفتم زیرا که مایل نبودم خاطرش را آزرده کنم از این بابت که چرا این همه پول را بجای مملکتش، در جای دیگری خرج کرده است؛ آن هم هنگامیکه وضعیت کشور از نظر اقتصادی تعریفی ندارد و مردم خودمان در فقر غوطه ورند.

پانوشت: خیلی از کشورها اگر تنوع طبیعی و فرهنگی ما را داشتند اصلا سفر تفریحی خارجی نمی رفتند بویژه در دوران تحریم. وسط دشت و دمن هم به اندازه ی خود اروپا آزادی داریم.

64: یقه اش را تا آخر بسته بود جوریکه داشت خفه می شد؛ بعد با نوعی بهجت و شادمانی ادعا کرد که شاگرد ممتاز بوده و با معدل 19 در رشته ی الهیات از دانشگاه فارغ التحصیل شده است. من هم سریع و بی اختیار پرسیدم که مگر الهیات هم رشته است؟!

پانوشت: نه الهیات رشته است، نه عرفان.

65: خوبی انسانی یک خوبی ساده و بی هرگونه آلایشی است.

66: بعد از یک سال بود که دیداری تازه می کردیم و در نخستین نگاه متوجه شدم که دندان هایش را خیلی سفید و مرتب درست کرده است جوریکه دیدنش در ذوقم می زد و مداوما این گزاره برایم یادآوری می شد که “معمولی طبیعی از زیبای مصنوعی بهتر است”.

پانوشت: نقص های جزئی چهره ی هر یک از ما اصالت و معنی خود را دارد و شبیه شدن افراطی به ایده آل های بیرونی فضیلت نیست.

67: در جمع ها، چند باری شاهد بودم که خودش را از طریق جایی که در آنجا کار می کند، معرفی می کرد. مثلا می گفت که من فلانی هستم از مدیران شرکت بهمانی. و به گمان من این بدترین نوع معرفی است. فرد باید خودش را از طریق خودش معرفی کند. مثلا بگوید که من فلانی هستم و تخصصم بهمان چیز است. فارغ از اینکه در استخدام جایی باشد یا که نباشد. این یعنی خودبسندگی و قائم بر خویشتن بودن که امر فراموش شده ی بسیار مهمی است.

پانوشت: آنقدر خوب باش که دیگران از طریق تو معتبر شوند.

68: وقتیکه برای مصاحبه ی استخدامی می روی، بیش از اندازه تلاش نکن تا اثبات کنی که “خیلی خیلی خوبی”؛ زیرا نهایتا روسای آتی ات را با این پارادوکس روبرو می سازی که این فرد “اینقدر خوب”، چرا می خواهد که برای دیگران کار کند؟!

69: به یاد رومینا

70: برای آنانی که قرار است تعلیم ببینند، شنبه صبح ها مثل پنجشنبه عصرها برای آنانی است که قرار است خوش بگذرانند. اگر دِیتی (دوست روابط رمانتیک) پنجشنبه عصرش را برای شما خالی نکند، یعنی شما اولویت اصلی او نیستید و اگر فلسفه آموزی هم شنبه صبح سر کلاس نیآید، یعنی یادگیری فلسفه بالاترین اولویتش نیست.

در یک دهه ی گذشته، همیشه کلاس شنبه صبح ها برای من مهمترینِ کلاس ها بوده است و تمام شاگردان کلاس های شنبه صبح، هم اکنون در فیلد کاری شان جزء بهترین های ایران هستند.

پانوشت یک) از شاگردان جدید دوره ی فلسفه ی کاربردی ام، یک خانم مهندس جوان است. او هم مشتاقانه کلاسش را برای شنبه صبح ها با من هماهنگ کرده است و من نیز بی اختیار فهمیدم که لازم است برای این کلاس سنگ تمام بگذارم.

پانوشت دو) فقط زمانی چیزی را به خوبی فرا می گیریم که آن را در اولویت اصلی کارهایمان قرار دهیم.

71: خیلی خوشحال بود که در اینجا قریب به بیست هزار نفر فالوئر (دنبال کننده) دارد. گفتمش که عزیز جان! تو بیست هزار نفر فالوئر نداری، تو داری بیست هزار نفر را فالو می کنی.

72: شاهد بودم که چند وقت پیش به یکی از مشتریان در زمان عقد قرارداد تخفیف گزافی داد جوریکه پس از معامله احساس خسران و غبن کرد. دلداری اش دادم که نگران چیزی نباش چونکه تو بر مدار وجدانت عمل کرده ای. امروز شنیدم که همان مشتری او را به 6 نفر دیگر معرفی کرده و 4 نفرشان قراردادهایی پرسود را امضا کرده اند.

پانوشت: جهان به خوبی هایت واکنش مشابه نشان خواهد داد.

73: فقط کامیاب باشید.

74: اگر برایت سخت است که به کسی مستقیما بگویی که “دوستت دارم” (به همین رک و راستی)، شاید تکنیک شخصی من در این باره به تو کمک کند. سعی کن که ساختار جمله ات را اندکی تغییر دهی تا کارت راحت شود. مثلا بگویی: قلبا شما را دوست دارم. و یا شکل راحت تر: من شخصا شما را دوست می دارم. و یا خیلی خیلی راحت تر: بی شک شما را کسان بسیاری دوست دارند، از جمله من. البته این تکنیک برای هر جمله ی سخت دیگری هم راهگشاست.

پانوشت: تغییر ساختار جملات و یا حتی تغییر زبان سبب ساز این مهم می شود که سدهای احساسی و عاطفی جملات و عبارات را در نوردیم. مثلا بگوییم: “تِ کیه-رو”! و بعد در ادامه بگوییم که این به اسپانیایی یعنی “دوستت دارم”.

75: به یاد “جورج فلوید” که چون میلیاردها انسان دیگر در طول تاریخ قربانی تقسیم بندی هایی شد که بوی پول و توحش می دهد.

76: خوشبختی حق توست. برو حقت را بگیر.

77: دو سال پیش غبطه می خورد که چگونه می تواند مثل من لاغر و چابک باشد، من هم توصیه کرده بودمش که اتومبیل شخصی اش را بفروشد؛ و اکنون سی کیلوگرم از آن زمان لاغرتر است. ما موجوداتی دوپا هستیم، نه موجوداتی چهارچرخ.

پانوشت: مذهب مصرف گرایی هم اکنون بیش از هر مذهب دیگری در جهان پیرو دارد و برآیندش این می شود که همه فکر کنند لازم است که همه چیز داشته باشند و یکی از تبعات چنین سبکی از زندگی برهم خوردن تعادل طبیعی حیات آدمی و نابودی محیط زیست است.

78: طبیعت مادر ماست.

79: خوش قلب بود. خوش بخت شد.

80: دارند در گورستان صدایش می زنند…

• اسم؟
• آسیه.
• کدام آسیه؟!
• آسیه بی پناهی.

پانوشت: به یاد “آسیه پناهی”… او که اکنون مُرده است و دیگر “عاصیه ی بی پناهی” نیست.

81: بزودی از تمام آن کسانی که روزی دست رد به سینه ات زدند، سپاسگزار خواهی بود.

82: خیلی خیلی عصبانی ام. ولی خوشبختانه هیچ احساسی دایمی نیست.

83: وقتی فهمید که برای ملاقات و گفتگو با من باید کُلی پول بدهد، به نظر رسید که حسابی دَمَغ شد؛ من هم آنقدر رُک بودم که در پاسخش بنویسم که مگر کمپانی مُعظَم خودت، محصولات و خدماتش را رایگان در اختیار مشتریانش قرار می دهد؟!

چند نکته:

یک) هزینه ی ملاقات با من از “کاملا رایگان” تا “خیلی خیلی گران” در نوسان است و همچون کلاس هایم، همیشه قیمت مشاوره ها را (در زمینه ی فلسفه ی کاربردی برای اشخاص حقیقی و حقوقی)، توان مالی مراجعینم تعیین می کند.

دو) هرگز قلم فروشی نکرده ام اما به تعداد انگشت های دو دست برای دوستانی که از حُسن نیت شان مطمئن بوده ام، مقالات تخصصی نوشته ام و همیشه به اندازه ی قیمت خدماتِ خودِ آنان شارژشان کرده ام. از دوستی که جراح موفقی بود پول یک جراحی و از یک آرایشگر نامی پول یک گریم ازدواج و… گرفته ام.

سه) اگر در کارتان بی رقیب (و یا کم رقیب) هستید، عدالت به خرج داده و از متمولین بیشتر پول بگیرید. به نیازمندانِ لایق هم رایگان خدمت کنید.

چهار) هرگز و هرگز حتی یک پله از آنچه که استحقاق تان است، پایین تر ننشینید و همیشه به یاد داشته باشید که پول بی ارزش ترین چیز در جبران زحمات و خوبی های شماست.

84: چه چیزی از قهر زیباتر؟! از آنجا که نوید پیوستنی دوباره را می دهد…

پانوشت: عصبانیت پریروزم را حل نشده به کلاس درس بردم. با دانشجویم تند برخورد کرده و کلاس را نیمه کاره رها کردم. اما پیوند جان های شریف ناگسستنی است و کمتر از یک روز دوباره قویتر از قبل به هم پیوند خوردیم. این قهر، بی شک آشتی ما را مستحکمتر خواهد ساخت.

85: اگر همیشه به دنبال یک نشانه از دنیای بیرون بوده ای که بموجبش بفهمی که هم اکنون لازم است که بلند شده و کار مهمی را سرآغازیده و به سرانجام برسانی؛ این “همان نشانه” است. برخیز و دست به کار شو.

86: اگر بی پشت و پناهی، پشت و پناه کسی باش.

87: چون از آنان نمی ترسی، آنان را می ترسانی.

88: جوان گل فروش را سر چهارراه ماشین زد. مثل گل پَرپَر شد. لعنت بر بی عدالتی و فقر.

89: سنش زیاد نبود اما بنظر می رسید که از مشکلات فیزیکی در رنج است. در مسیر پیاده رو می دیدم که به هر کسی می گوید “ببخشید”، همه خودشان را به نشنیدن زده، راهشان را کج کرده و می روند؛ گویا فکر می کردند که متکدی است و کمک مالی می خواهد. نزدیکش که شدم به من چیزی نگفت. خودم پرسیدم که آیا کمکی از دست من ساخته است؟! انگار که دنیا را تقدیمش کرده باشند، فقط خواست تا از خیابان ردش کنم.

پانوشت: به حرف هم گوش دهیم و اگر اجابتِ درخواست کسی در توانمان نیست، مودبانه جوابشان کنیم زیرا که موقعیت های ما در این جهان خیلی سریع با دیگران جابجا می شوند.

90: یک فرد محترم که دورادور او را می شناسم، دیشب چند عکس عریان و اروتیک از خودش را برای من ارسال کرده بود. در نگاه اول حسابی شوکه شده و اندکی نیز وحشت کردم، اما بلافاصله شَستم خبردار شد که عکس ها را باید اشتباها برای من فرستاده باشد؛ پس چت مزبور را هم برای خودم پاک کردم و هم برای او.

پانوشت: خیلی مواقع اخلاق حکم می کند که خیلی چیزها را ندیده و نشنیده بگیریم.

91: یک مدیر کامیاب و موثر است و یک سالی می شود که نزد من فلسفه ی محض و کاربردی می خواند. پریروز خیلی صادقانه به من می گفت از وقتیکه دیگر پول اولویتش نیست، خیلی بیشتر هم پول در می آورد… برایش خوشحالم.

پانوشت: اگر ارزش خلق کنی، آنگاه پول کمترین پاداش توست.

92: درِ اطاقش فقط با اثر انگشت خودش باز می شود. کلاس دخترش با من نیز جمعه صبح ها در همان اطاق برگزار می شود. او خودش هم هر هفته می آید فقط با این نیت که درِ اطاق را برای ما باز کند تا کلاس در مکانی با بهترین امکانات ممکن برگزار شود، اگرچه اطاق های زیادی در آنجا خالی هستند. وقتی فردی در جایگاه او که در زمره ی نام آوران حرفه ی خود در سرزمین ماست، اینچنین از بابت یادگیری فرزندش و دیگران ایثار می کند، من دوباره مطمئن می شوم که کامیابی تصادفی نیست. کامیابی حقیقی محصول نوعی از وقف شدگی در حق دیگران و زیستن برای چیزی بزرگتر از زندگی و آرامش شخصی خودمان است.

پانوشت: بماند که حضور چند دقیقه ای او انگیزه ای است برای فرزندش تا بیشتر بکوشد و خوانش دوباره ی دوستت دارم ها و مهم بودن ها.

93: اگر کاردُرُست هستی، مطمئن باش که همه دوستت دارند؛ حتی همان کسانی که “ظاهرا” دوستت ندارند.

پانوشت: کاردُرُست که هستی، کاردُرُست تر هم باش.

94: در مسیر زندگی حرفه ای ام، وقتی برگشته و به عقب می نگرم، شاهدم که چیزها “تقریبا همیشه” بهتر از آن چیزی شدند که انتظارش را داشتم.

پانوشت: امیدوارم که برای تو نیز همینگونه بوده باشد. آیا چنین بود؟

95: فقر در حال سوزاندن ریشه ی این ملت بزرگ است. اما همچنان نبایستی که ناامید شویم. زیرا که آتش ناامیدی، از هر آتشی سوزنده تر است.

96: متاسفانه دورِ بازویش از دورِ مغزش بیشتر بود.

پانوشت: و این متاسفانه حکایت خیلی از جوانانِ جامعه ی کنونی ماست.

97: از وقتیکه دلش را شکسته ام، همه را شبیه به او می بینم. او هر لحظه در کسانِ جدیدی حلول می کند که هزارباره یادآوری ام کند: تو با آن غرور لعنتی ات، قلب مرا شکسته ای.

پانوشت: غم از آنجایی بر ما عارض می شود که ما به دیگران رنجی وارد کرده ایم.

98: چند روز قبل بابت کاری به یکی از مناطق فقیرنشین تهران رفته بودم. دو جوان از آن قماش که گردنشان را تبر نمی زند و گوش هایشان شکسته است؛ رفتند از بقالی دو بطری شیر کاکائو برداشتند و خوردند و بعد به صاحب مغازه گفتند که شیرش گرم بود و پول نمی دهند. صاحب مغازه هم که جوان ریزجثه اما تیز و فرزی بود با ایشان دست به یقه شد و دوستش هم آمد و یک ربع ساعت همگی شان با هم گلاویز بودند و فحش می دادند و می زدند و می خوردند. من هم که آن حوالی ناظر بودم هیچ کدامشان را مقصر نمی دانستم و انگشت اتهام را در ذهن خود به سمت مسببان این فقر (حکومت) نشانه رفته بودم. این ها همه از فقر است که چهار جوان بدبخت اینگونه “بخاطر یک بطری شیر کاکائو” به جان هم می افتند. در راه بازگشت هم دیدم که کلی جوان رعنای دیگر در پارک وِل می گشتند و مثل همان ها منتظر بهانه ای برای گیر دادن به هم و زد و خورد با یکدیگر که بی شک از نتایج بیکاری و عدم اشتغال است.

99: پول دستاورد نیست.

پانوشت: فقر زیاد و ثروت زیاد هر دو انسان را کودن می کند (و دومی حتی بیشتر).

100: خوشبختی رایگان است.

101: می فهمم، خوب هم می فهمم؛ که تو در مسیر کمال پای گذاشته ای و رهسپار تعالی هستی و اکنون تحمل انسان ها و رذالت هایشان برای تو دشوار است.

می فهمم، خوب هم می فهمم؛ که تو با این میزان از درایت و کمالات، هم اکنون شده ای همچون آهویی در طویله ی خران.

می فهمم، خوب هم می فهمم؛ که تو می رنجی. خُب که چه؟ مگر نه اینکه آهو بودن و رنج بردن برازنده ی توست، و نه خر بودن و رنج دادن.

تو آهویی! تو که خر نمی شوی!

پانوشت: تقدیم به گله ی آهوان.

102: چندین و چند لپ تاپ، تبلت، اسمارت فون و غیره دارد. اما در کلاس ها هیچ وقت نمی توانیم که یک فایل ساده را براحتی باز کنیم. چون یکی شارژ ندارد، یکی سیستم عاملش مشکل پیدا کرده، یکی نرم افزار مربوطه اش پاک شده است و یکی دیگر هم معلوم نیست که کجاست!

کاش فقط یک چیز داشت، اما آن را بخوبی می داشت.

پانوشت: زندگی در پیرامون داشتن چیزهای بیشتر نیست. زندگی در پیرامون فهم بیشتر داشته هاست.

103: اگر حق عاشقی را از انسان ها بگیریم، چیز چندانی برایشان باقی نگذاشته ایم.

104: سپاسگزارم. همین.

105: همه ی دنیا متعلق به توست، آن هنگام که بدانی متعلق به همه ی دیگران هم هست.

106: خیلی با خوشنودی برایم تعریف کرده بودند که با فرزندشان فقط انگلیسی حرف می زنند. اولین بار که بچه شان را دیدم خواستم که چند کلمه ای با او گفتگو کنم. یک پسربچه ی 4 ساله بود. متاسفانه اصلا حرف مرا نمی فهمید. والدینش هم مرا نمی فهمیدند، چون نه خودشان ساختار و لهجه ی درستی داشتند، و نه طفلک بینوایشان.

این مسخره بازی ها خطاهایی هولناک و نابخشودنی است.

107: امروز در یک مرکز خریدِ نه چندان بزرگ، دختربچه ای یازده – دوازده ساله، موی سر خودش را با پارچه نپوشانده بود و آنقدری که این زن مذهبی ها زاغ سیاهش را چوب می زدند و نوچ نوچ و پِچ پِچ می کردند؛ هیچکس دیگری هیچگونه توجه خاصی به او نداشت.

پانوشت: در هر زمینه ای همیشه همینطور است که قربانیان به دنبال قربانیان جدید بگردند تا خودشان کمتر احساس خُسران کنند.

108: عده ای هم هستند (که البته همیشه بوده اند) که با پول برای خود شهرت و محبوبیت (موقتی) می خرند. همان پادشاهانی که به شعرای نامی زمانه ی خود پول می دادند تا آنان برایشان و به اسمشان دیوانی بیآفرینند، نمونه ی امروزی شان می شود شِبه-چهره ها، مدیران و صاحبان کسب و کارهایی که پول می دهند تا خبرگزاری ها برایشان خبر بنویسند و هشتگ هایشان را داغ کنند؛ کارمندانشان بجایشان محتوی خلق کنند، موسسات برایشان در دانشنامه های نامعتبر مدخل بیوگرافی باز کرده و کتاب بنویسند و نهایتا از آنان بُتی عوام فریب بترشاند.

اما زهی خیال باطل! ماندگاری فقط از خلال تاثیرگذاری است و تاثیرگذاری نیز فقط از خلال آفرینش چیزی عالی؛ و نه سرِ کیسه را شل کردن!

پانوشت: ماست ها را کیسه کنید که کسی با رشوه دادن به قلم فروشان تاثیرگذار و ماندگار نخواهد شد.

109: فقط مثل همیشه قوی باش. فقط مثل همیشه خودت باش.

110: اساس زندگی آدمی بر تاریکی های “درد، رنج و غم” استوار است؛ و تنها راه کنار آمدن با این وضعیت سخت، همانا یافتن معنایی در دل آن است. آن هنگام که معنایی در این کارزار بیابیم، ما عملا شمعی روشن کرده ایم و آن زمان که شمعی روشن کرده باشیم، تاریکی (موقتا) دیگر آنجا نخواهد بود.

اخلاقیات انسانی مهمترین منبع معنابخشی به زندگی است. پس وجدان پیشه کنیم، شمعی بیافروزیم و روی خوشِ “خوشی، آرامش و شادی” را ملاقات کنیم؛ هرچند کوتاه و موقتی.

پانوشت: با پایان عمر هر شمع، تاریکی خودبخود پدیدار می شود. کسی آن را نمی آورد. پس شمع افروز قهاری باشیم تا هرآینه آن ظلمات را فراری دهیم؛ همواره برای جهانی روشن تر و زیباتر.

111: دچار مسئله ای شده بودم که می توانست برایم چالش برانگیز تمام شود. دیروز نزد دانشجویم پیش از آغاز کلاس و در وقت حرف های عمومی “بی هرگونه دلیل خاصی و محض گفتگو” صرفا اشاره ای به مسئله ی مزبور کردم، ولی قبل از آنکه حرفم تمام شده و دهانم بسته شود؛ وی با صلابت تمام گفت که من این مشکل را برایتان حل می کنم؛ و امروز نیز حلش کرد.

این تبلور انسانیت و همراهی و همیاری انسان ها با یکدیگر را به کدامین طریق ممکن می توان که قیمت گذاری نمود؟

پانوشت: حقا که زیبایی “جهانِ انسانی” به حضور انسان های زیباست.

112: آنانی که وانمود می کنند “نمی بینندت”، همان ها بیشتر از همه حواسشان جلب توست. پس باش و بدرخش.

113: برای کلاس جمعه صبح ها، بمدت دو ساعت یک نفر مسئول پذیرایی از ماست: یک جوان رعنا و سر به زیر. قاعدتا بایستی که در کلاس را ببندم اما وقتی فهمیدم که بر روی یک صندلی بیرون در می نشیند و به کلاس گوش داده و نُت بر می دارد، این کار را نکردم. او هم خودش متوجه این اقدام من شده است و هر زمان چیزی می آورد و چیزی می بَرَد، از من قدردانی ویژه می کند. حتی یک بار با گوش های قرمز شده گفت که به آواز علاقه دارد و بزودی اثری منتشر خواهد کرد. آن هنگام دیدم که بارقه هایی از غرور در چهره اش موج می زد و ما هم بیش از پیش مشوق و تحسین گر.

پانوشت: فلسفه متعلق به همه ی طبقات است تا جهانی زیباتر بیآفرینیم.

114: خیلی تلاش کرد که من را از چشم دیگران بیاندازد اما در عوض نتیجه ی تلاش هایش این شد که خودش از چشم همگان بیافتد، زیرا که حقیقت دارد “چاه کن همیشه ته چاه است”.

پانوشت: انسان ها همیشه “نون و چوب” نیت هایشان را خواهند خورد.

115: در زندگی ات، “اگر و فقط اگر” به یک نفر انسان کمک کرده ای، تو در حقیقت به همه ی انسان ها کمک کرده ای؛ چونکه کمک به یک انسان، همانا کمک به کل انسانیت است.

116: چارلز دیکنز عاشق خودش بود و خود را گوهر تابناک انگلستان می دانست. پسربچه ای که از زاغه های بریتانیا سربرآورده و سپس مهمترین نویسنده ی سرزمینش شده بود.

بعدها، تولستوی که احتمالا بزرگ ترین نویسنده ی تمام اعصار جهان باشد، دیکنز را همچنین گوهر تابناک ادبیات جهان نامید.

پس، فارغ از اینکه از کجا و در کجا هستی، از دوست داشتن خودت وحشت نکن. احساس تو در رابطه با خودت، سرانجام همه ی واقعیت جهانِ تو را خواهد ساخت.

پانوشت: خودت رو “چند تا” دوست داری؟

117: دیروز، در گیر و دار تدریس بشکل عجله ای و شتاب زده یک پیغام صوتی به یک دوست خیلی عزیز فرستادم که وقتی بعدتر پیغام خود را دوباره مرور کردم، متوجه شدم که لحنم در اَدای برخی کلمات خوشایند نبوده و (به گوش خودم) طعنه آمیز می رسد. مثلا واژه ای را خیلی غلیظ تلفظ کرده بودم و یا عبارت دیگری را سفت و با تاکید ادا کرده بودم. امروز بلافاصله پیغام دیگری داده و از این بابت عذرخواهی کردم زیرا چیزی که می گوییم (ساخت منطقی زبان) چندان مهم نیست، بلکه لحن (فرازبان) آن حایز اهمیت بیشتر است.

پانوشت: بار معنایی جمله به درجات زیادی بر دوش لحن است، پس از آن غافل نشویم. بهترین و مودبانه ترین جملات با لحن اشتباه می توانند به بدترین سوء تفاهمات منجر شوند.

118: اگر که بیش از سی سال سن داری، تقریبا نصف راهِ زندگی را ناآگاهانه آمده ای؛ پس در نیمه ی پیش رو، “آگاهی” پیشه کن.

119: چون آدم مفیدی بود، آدم مهمی بود؛

و آنگاه که گفتمش چقدر در نظر اطرافیانش مهم است؛

با چشمانش می خندید و چشم های براقش نیز همچون قطعه الماس هایی تراش خورده می درخشیدند.

پانوشت: مفید که باشی، دنیا مال توست؛ ای نور دیدگان.

120: هر دِینی بالاخره روزی پرداخت خواهد شد.

121: مثل خیلی های دیگر، بچه دار شده بودند تا فقط به خودشان و اطرافیانشان ثابت کنند که عقیم نیستند.

پانوشت: نه ازدواج کردن ضرورت است و نه بچه دار شدن. این ها همه امکان اند، نه یک باید در زندگی. حالا بماند که نازا بودن هم اساسا چیز وحشتناکی نیست.

122: امروز از من دعوت کرده بود که در مرحله ی پایانی مصاحبه ی استخدامی همکار جدیدشان حضور داشته باشم. دو کاندیدای نهایی هر دو خیلی خوب بودند: یک آقا و یک خانم با شرایطی کاملا مشابه. رای اعضا مشتت بود و قرار شد که من در انتخاب آخر اِعمال نظر کنم و انتخاب من “داوطلب خانم” بود زیرا که او در شرایط نابرابر جامعه به نتیجه ای برابر رسیده بود و این بی شک کامیابی بزرگ تری است.

پانوشت: من از باورمندان به رویکرد “تبعیض مثبت” هستم و این یعنی اینکه در حق گروه هایی از جامعه که پیشتر بنا بر دلایل واهی تبعیض و اجحاف شده است، اکنون برابری به تنهایی کافی نیست؛ بلکه لازم است در شرایط مساوی برای آنان و به نفع آنان ارفاق کنیم.

123: یک جوانِ خوش پوش، پرشور و بی نظیر است. آمده است نزد من که “اندیشمند-نویسنده” شود، اما اندکی نیز نگران است که از این بابت یحتمل لازم باشد که انزوا پیشه کرده و نتواند آنطور که باید و شاید با دیگران رفت و آمد کرده و جوانی کند.

پس از آنکه دقایقی با دغدغه هایش شوخی کردم، این تضمین را به او دادم که مسایل خوشبختانه اصلا به آنگونه ای که او فکر می کند، نیست.

زمانه ی فلاسفه و اندیشمندان منزوی سپری شده است. جهانِ امروز جهانِ تغییر و تکاپوی دایمی است و اندیشمند دنیای مدرن حتما و حتما لازم است که در دل اجتماع خود فعال و موثر باشد تا از این رهگذر بتواند که اندیشه ای مناسب احوالات و زیست-جهانِ همعصرش ارایه کند.

124: بغض کرده بود و می گفت که در این زندگی به من جفا شد. بلافاصله پرسیدم: “به که نشد؟!”

پانوشت: دهه شصتی گرامی! اگرچه برایت هیچ کاری نکردند و حتی یک زندگی عادی در حد یک آدم معمولی هم برایت فراهم نشد؛ اما تو هزینه ای بوده ای که این جامعه برای ترقی فکری اش پرداخته است. پس تو ارزشمندی. قدر خودت را خیلی بدان.

125: وقتیکه دیدم سه میلیون تومان پول غذای حیوان خانگی اش کارت کشید و هر ماه هم گویا یک بار این کار را می کند، عرق سرد بر تنم نشست و اعصابم به هم ریخت. با این مبلغ ماهانه می توان مشکلات انسان های زیادی را حل کرد. همین اطراف تهران این مبلغ می شود پول پیش یک اطاق برای یک خانواده، یا یک موتور کارکرده برای یک جوان که برود پیکی شود و یا حتی یک لپ تاپ دست دوم برای یک دانشجو که پروژه بگیرد و کار کند.

اینجا مگر اروپای شمالی است که همه ی مشکلات انسان ها حل شده و حالا مانده است پول خرج کردن برای حیوانات؟! حیوان نگه داشتن یعنی اینکه خانه ی حیاط دار داشته باشی و سرپناهی به حیوانی بدهی و از باقیمانده ی غذایت به او؛ وگرنه در آپارتمان، اسم این اَدابازی ها صیانت از حقوق حیوانات نیست.

پانوشت: درِ آپارتمان را بگشا! آن حیوان غذایش را بلد است که از طبیعت بیابد. اول به همنوعت برس.

126: تاکنون سیزده جلسه ی رسمی با هم کلاس داشته ایم و تحقیقا مطمئنم که لباس تکراری بر تنش ندیده ام. هر دفعه سِت های کاملا جدیدی به تن دارد: کیف های فرانسوی، کفش های ایتالیایی، جین های ترکیه ای، و در کل لباس ها و پوشیدنی های گران غیرایرانی.

یک بار نوشتاری نوشته بود و در آن از عشقش به ایران گفته بود. رک و بی پرده گفتمش که “الکی” می گوید که عاشق ایران است:

“اگر عاشق ایران بودی، از تولیدات ایرانی استفاده می کردی. بالاخره هر عشقی تاوانی دارد، خصوصا در این برهه ی تحریم و فروپاشی اقتصادی.”

پانوشت: حالا بماند که زیاد خرید کردن (مصرف گرایی) علاوه بر اینکه منتهی به تقویت نظام ناعادل سرمایه داری و فقر توده ها می شود، قاتل طبیعت نیز هست.

127: چند ثانیه ای مانده به زمانِ سبز شدن چراغ سر چهارراه، سرِ کاری قیمت دسته گل ها را پرسیدند و خود را خریدار جا زدند. چراغ که سبز شد گل فروش بینوا را که خانم میانسالی بود چند ده متر تا آنطرف تقاطع دواندند و سپس خندیدند و عربده کشیدند و گازش را گرفتند و رفتند.

پسرک نوجوانی هم همان حوالی گل می فروخت که بگمانم پسرش بود و او هم این صحنه را دید. خانم گل فروش که بازگشت همه به چهره اش نگاه می کردیم. چشمانش بی فروغ بود، گویی که سالهاست مُرده است.

پانوشت: بی اخلاقی در جامعه موج می زند و علت اصلی آن خشم فروخورده ای است که انسان ها در دل خود حمل می کنند. آن جوانان هم قربانی اند.

128: به اشیاء دل نبند، چونکه دِل ندارند.

129: زندگی یعنی رشد، رشد یعنی درد و رنج و غم؛ درد و رنج و غم یعنی بلوغ؛ و بلوغ یعنی خوشبختی.

130: در خلال روز و از بابت پراکندگی محل تدریس هایم عمدتا از این سوی شهر به آن سوی دیگرِ آن در رفت و آمد دایمی ام و از این رو بکرات از تاکسی سرویس اینترنتی استفاده می کنم.

سطح خدمت رسانی ها عمدتا متوسط و متوسط رو به پایین است، اما من شخصا در فرم های نظرسنجی راننده ها همیشه گزینه ی عالی و یا خیلی خوب را پُر می کنم، چونکه قویا بر این باورم که این کار در این هوای بسیار گرم و در این شهر شلوغ و آلوده، اساسا یک تلاش عالی است، حتی اگر ظاهرا اینگونه نباشد.

پانوشت: خردمندی یعنی فراروندگی و این یعنی دیدن فراسوی ظواهر و خط کشی ها.

131: خیلی بیشتر و خیلی بهتر از آنانی که دَر را به رویت بسته و یک طرفه رابطه شان را با تو قطع می کنند، کسان دیگری در این دنیا هستند که دَر را به رویشان بگشایی و با آنان مرتبط شوی و بشکل دوسویه ای قدردان نیکویی های یکدیگر باشید. پس عزیزم، نگرانی به دل خود راه نده و فقط دست به کار شو.

132: دوستی از عشق برتر است.

پانوشت: و دیر یا زود آدمی به این حقیقت پی خواهد برد، زیرا که دوستی واقعی اما عشق خیالی است.

133: چونکه عاقل است و نیت های خوبی دارد، همه ی درها به رویش باز می شود.

134: پارسال تابستان بود که یک ماشین شاسی بلند چینی خریده بود و دچار تفرعن و غروری محسوس شده بود. محله شان از آن محله های قدیمی شرق تهران است. همان هفته ی اول به من پیغام داد که دلم در این محله ی تنگ و تکراری گرفته است، با دوستانت هماهنگ کن که شب هنگام جایی برویم. من هم هماهنگ کردم که دو نفر از دوستانم در یکی از محله های گشاد و جدید تهران به ما بپیوندند. و او وقتی دید که آن ها خودشان با شاسی بلندهای آلمانی و ژاپنی آمده اند، حسابی اعتماد بنفسش را از دست داد.

یادم هست که خیلی زود بهانه ای دست و پا نموده و جمع را ترک کرد. همان شب برایش نوشتم که مادیات و ظواهر پوچ است و دست هم در این زمینه ها بالای دست بسیار است. خوشبختی تو بایستی در گرو چیزی باشد که هستی، نه آنچه که داری، یا که می نمایی.

پانوشت: به تشویق من بعد از چند ماه ماشین را فروخت و پولش را رهن یک آپارتمان نوساز نقلی در نزدیکی خانه ی پدری اش کرد و به سنت فرهیختگان، یک “خانواده ی تک نفره” تشکیل داده و به زندگی و مطالعه و خودشناسی و روابط انسانی مثبت و سازنده با دوستانش مشغول است، بجای آنکه وقت و پولش را در “دور دور کردن با اتومبیل” بسوزاند.

135: در این دنیای تقریبا هشت میلیارد نفری، اگر فقط یک نفر هم دوستت داشته باشد، همان کافیست.

136: با “تو*” جهان جای بهتریست.

137: سالی، حداقل یک هفته، عکس خودت را بگذار بَک گراند گوشی همراهت تا فراموشت نشود که اولین قهرمان زندگی ات “خودت” هستی.

پانوشت: قدر خودت را خیلی بدان.

138: تو باید به حقت برسی. و تو به حقت خواهی رسید.

139: چند باری با ترس و لرز حرف حق را بزن، بزودی دیگر صدایت نخواهد لرزید.

پانوشت: شجاعت آموختنی است.

140: قبل از آنکه “زوج” خوبی باشید، باید “فرد” خوبی باشید.

141: روزی حداقل یک بار، برو در مقابل آینه و زُل بزن در چشمان نجیب و زیبایت و به خودت بگو:

“من در این زندگی، هر کاری که کرده و نکرده ام فقط و فقط بخاطر خودم بوده و بس. مِنَتی بر سر کسی نبوده، هیچکس مدیون من نیست و انتظاری هم از احدی ندارم که در حقم چیزی را جبران کند.”

پانوشت: به خودت دروغ مگو. هر کاری که کرده ای، در غایتش برای خوشایند خودت کرده ای. هیچکس به تو بدهکار نیست. این را بفهم و رها شو.

142: در این دنیا، هیچ چیز “حقیقتا” ارزشمندی خریدنی نیست.

143: فقر هر چیز خوبی را به حاشیه رانده و از مرکز توجه به دَر می کند.

144: گاهی هم از نقطه ضعف هایت بگو. اینگونه در نزد مخاطبینت “پسندیدنی تر” جلوه گر خواهی شد.

145: آدم های خوب را که همه دوست دارند، اگر راست میگویی برو آدم های بَد را دوست داشته باش و تنهایشان نگذار و در مصیبت ها، دستشان را بگیر.

از پدر و مادر و خواهر و برادرِ بَد گرفته تا فامیل و دوست و همسایه و همکارِ بَد.

خیلی سخت است، اما شدنی است و تو می توانی.

پانوشت: بقول عرب زبان ها “رحمان” باشیم و اگر لطف و خوبی در ما هست، شامل حال همه ی دیگران شود و نه فقط عده ای محدود از نورچشمی هایمان.

بیائید کار سخت تر را انجام دهیم.

146: این لومپن هایی که ملقب به “آقازاده” هستند، با این همه رانت و امکانات، پس چرا هیچکدام هیچی نشده و به هیچ کجا نمی رسند؟!

نه اندیشه ای، نه اکتشافی، نه اختراعی، نه کتابی، نه مقاله ای، نه نظریه ای، نه دستاوردی هنری، نه نوبلی، نه فیلدزی، نه تورینگی، نه پولیتزری، نه اسکاری، نه المپیکی، نه المپیادی و نه حتی فارغ التحصیلی از کِیمبریجی و یا آکسفوردی و نه هیچ چیز دیگری.

البته که پاسخ ساده و مشخص است:

“با پولِ بَد هیچ کارِ خوبی نمی توان کرد.”

پانوشت: اینان “پول و نونی” که خورده اند، ایراد داشته است.

147: اگر شاهد بودید که فردی تنهایی به کافه آمده و منتظر کسی هم نیست، شک نکنید که شخصیتی بشدت آدم حسابی است. در نخستین فرصت جلو رفته، “درودی” گفته و سر صحبت را باز کنید و مطمئن باشید که بزودی از بهترین دوستان یکدیگر خواهید بود. من شخصا در یک دهه ی گذشته از این فرمول استفاده کرده و با عزیزان فرهیخته ای آشنا شده ام که در قرائت خانه ی کتابخانه ی ملی هم نمی شد که بدین سادگی پیدایشان کرد. ضمنا فراموش نکنید که میز را حتما شما حساب کنید.

پانوشت یک) این فرمول برای افرادی که به تنهایی سینما و بویژه تئاتر آمده اند هم جواب می دهد.

پانوشت دو) عوام کوچه و بازار سریعا یکدیگر را در سبزی فروشی، بقالی، معبد، قصابی و غیره پیدا کرده و دوست شده و همدیگر را تقویت می کنند اما خواص فرهیخته که نجیب و خجالتی اند، به هم کنش نکرده و تنها می مانند و تضعیف می شوند.

پانوشت سه) ای فرهیختگان جهان متحد شوید! شما چیزی برای از دست دادن جز “انزوای تحمیلی تان” ندارید.

148: خانه شان کوچک و قدیمی و پَرت است، اما در عوض تمیز و مرتب و دِنج است. که البته این دومی مهمتر است.

پانوشت: قیمت خانه به ساکنینش است.

149: “با هم” باشیم، و نه “برای هم”.

150: این کم لطفی است که بگویم تو “خوب” هستی. درستش این است که بگویم خوب “تو” هستی.

151: کمالات بسیاری دارد اما آنچه که بیش از هر چیز دیگری سبب می شود تا در نظرم محترم قلمداد شود، این است که “خودساخته” است. با پول دَدی و مامی که آدم “پُخی” نمی شود.

152: تلاش نکن که مستقیما چیزی به دیگران بفروشی. نخست تلاش کن که (به روش درست) قلبشان را تسخیر کنی. آنگاه خودشان داوطلبانه فقط از تو خواهند خرید.

153: هفته ی گذشته با جمعی از دوستان به پاساژی در مرکز شهر رفته بودیم. دوستان مشغول خرید شدند و من نیز بعنوان همراه مشغول تماشای محیط اطراف. در این حین توجهم به اندام و هیکل همشهریانِ رهگذر جلب شد که اکثرا مردان جوانِ سی و چند ساله و حتی بیشتر بودند.

ایشان عمدتا چربی های موضعی بویژه در اطراف پهلوها و شکم داشتند و با تیشرت های تنگی که به تن کرده بودند گویا که هر کدام یک تیوب شنا دور کمرشان پوشیده اند. همچنین از روی بازوها و سرشانه های ستبر، پوست شل شده، سینه های افتاده و قوس کمرشان، کاملا مشخص بود که اکثرا مدتی “به اسم ورزش کردن” فعالیت غیراصولی بدنسازی انجام داده و هم اکنون با رها کردن آن متاسفانه دچار هیکل هایی تا بدین حد دِفُرمه شده اند.

همیشه گفته ام که بدنسازی به تنهایی ورزش نیست و بدنساز هم ورزشکار نیست. اگر کسی می خواهد که ورزش کند باید یک ورزش واقعی پرتحرک مثل شنا، دوندگی، کوهنوردی، تنیس و غیره انجام دهد، نه تلاش زیان آور در جهت گنده و ورزیده دیده شدن. حقا آنانی که بدنسازی نکرده اند در میان مدت خوش هیکل تر باقی می مانند.

پانوشت: بدانید و آگاه باشید که دمبل زدن و عربده کشیدن های موقتی زیر وزنه در یک محیط سربسته و ناسالم از نظر فرهنگی به اسم باشگاه بدنسازی، آخرش می شود این دست اندام های کج و معوج. حالا بماند که قرص و آمپول ها هم در این دست “از فُرم افتادن ها” بی تاثیر نیستند.

154: هر سخنِ غلطی، به درصدی درست است و هر سخنِ درستی، به درصدی غلط. پس در نظر و عمل سختگیر نباشیم.

155: در این جهان، هر چیزی مستقیما به چیزهایی دیگر و غیرمستقیما به همه چیز مرتبط و وابسته است. حتی جوش روی نوک دماغ همسایه ی شما به وضعیت آب و هوا در شهر لندن غیرمستقیما مرتبط است. پس در چنین جهان در هم تنیده ای، مراقب تک تک افکار و گفتار و کردارهایمان باشیم تا مستقیما و غیرمستقیما خوبی ها را افزون کرده و از بدی ها بکاهیم.

پانوشت: هر چیزی بر همه چیز اثرگذار است و از همه چیز اثر می پذیرد.

156: چه مسافرت، چه عزاداری. به تفریحات یکدیگر احترام بگذاریم.

157: اگر می خواهی که همواره مطمئن سخن بگویی؛ نخست تا مطمئن نشده ای، سخن مگو.

158: هم پسربچه ی زشتی بود، هم شدیدا لوس و بی ادب. بعد عده ای دورش جمع شده بودند و با لبخندی تصنعی می گفتند:

“ناز بِشی تو که اینقدر خوشگل و بانمک و مودبی!”

البته چونکه پدرِ پسربچه رئیس هیئت مدیره ی شرکت بود.

پانوشت: تملق گویی متاسفانه جزئی لاینفک از ضمیر ناخودآگاه جمعی ما ایرانیان است که سنتش از همان دوران شاعران و عارفان کلاسیک ما پا گرفته است. شخصیت هایی که برای امرار معاشِ خود کاری جز تملق گویی ایزدان آسمانی، سلاطین و معشوقان زمینی بلد نبوده اند.

در یک جامعه ی مدرن که بر مدار عقل و تجربه ی بشری می گردد، تملق گویی مخرب جای خود را به شفافیت و آزادی بیان سازنده می دهد.

159: یادت می آید که در دوران مدرسه به ما می گفتند که شما آینده سازان این مرز و بوم هستید؟

پس بدان که اکنون این همان آینده ی خراب و داغونی است که آموزگاران همواره بشارتش را به ما داده بودند. آینده ای که شدیدا نیازمند ساختن بود.

آنان پیشگویی درستی عرضه داشتند و حالا دیگر نوبت ماست که آستین بالا زده و بقول ایشان بسازیمش.

پانوشت: وضعیت کنونی کشور ما تحقیقا شبیه به اواخر قرون وسطی در اروپاست. پس مثل اروپایی ها در عصر نوزایی، اول زحمت درست و حسابی بکشیم، بعدا کشور و مردمی مترقی نیز خواهیم داشت. تازه آنان که الگویی هم برای توسعه نداشتند، ولی ما هم اکنون کلی الگو و مدل خوب پیش چشم خود داریم.

160: از اینکه حالت خوش نیست، ناخوش نباش. احساس تو در رابطه با احساست، از خودِ آن احساسِ اولی مهمتر است.

161: اگر کسی دوستت دارد، “عقل و تجربه” حکم می کند که تو هم دوستش داشته باشی.

پانوشت: البته این گزاره در باب دوست داشتن های رُمانتیک (عاشقانه) پایایی ندارد.

162: یک ذهن زیبا، یک قلب بزرگ است.

163: اگر بنا باشد که در اثر موفقیت، تبدیل به فردی گوشت تلخ و گَنده دماغ شوی، به صلاحت است که اصلا موفق نشوی.

پانوشت: پیش از تحقق هر چیزی، ظرفیت آن را مُحقَق کن.

164: در زندگی، هرچیزی ممکن است که بشود، و همچنین هرچیزی ممکن است که نشود؛ پس خیلی در شِش و بِش کارها و خیالات زندگی ات نباش.

165: هروقت کسی آزرده خاطرت کرد، یاد کسانی بیافت که زمانی آزرده خاطرشان کرده ای؛ اینگونه اندکی آرام خواهی شد.

166: می گفت که سیصد میلیون تومان خرج یک روز جشن کردند. سیصد روز دیگر هم جدا شدند.

167: در کارَت آنقدر خوب باش که نتوانند بسادگی از تو صرف‌نظر کنند. آن ها یا با تو هستند، یا که ضرر میکنند.

168: اگر همیشه به دنبال “خیلی زیاد” باشی، سرآخر عایدی ات “خیلی کم” خواهد بود.

پانوشت: “خیلی زیاد” را بایستی که از “خیلی کم” ساخت. برعکسش ممکن نیست.

169: اگر کسی مغزی در سر و قلبی در سینه داشته باشد، بی شک اعتقادی به کاپیتالیسم نخواهد داشت.

170: اگر از نظر انسانی خود را مکلف به تبدیل جهان به جایی بهتر نمی دانی، عملا در حال تبدیل جهان به جایی بدتر هستی.

در این زمینه بیطرفی و امتناع نداریم. بیطرف ها با بدکارها همدست اند.

پانوشت: یک انسان بی‌فایده، یک انسان بد است.

171: بِهِش گفتم: “اگر خوشبخت نیستی، حداقل بدبخت هم نباش.”

172: اصلا دل خوشی ازش ندارم، اما سالی یکی، دو بار وقت می گذارم و دیداری با هم تازه می کنیم تا آستانه ی تحملم را ارتقاء دهم.

پیشترها، نیم ساعت نشده خونم را به جوش می آورد؛ اما هم اکنون دیگر، دو، سه ساعتی تاب می آورم و این در نوبه ی خود یک دستاورد بزرگ برای من است.

پانوشت: گاهی لازم است که بجای اجتناب از افراد و یا موقعیت های ناخوشایند، از بابت حساسیت زدایی هم که شده، خود را وارد آن ها کرده و از این رهگذر توسعه یابیم.

173: از مسیر کمک به دیگری، کمک رسان خویشتن باش؛ عزیزِ دل.

174: منتظر کسی نمان. دست خود را بگیر و بلند شو.

پانوشت: خودانگیخته باش.

175: یک نفر دلال که مطمئنم در کل زندگی اش یک نصفه کتاب هم نخوانده، یک نیمه تئاتر از نزدیک ندیده و یا یک جمله ی درست و حسابی بر سطح کاغذ ننوشته است، در جمع رفته بود بالای منبر و می گفت: “این خراب شده (منظورش ایران بود) دیگه درست نمیشه”. قبل از اینکه سخنش تمام شود، من هم با صدای بلند گفتم: “با آدمایی لنگه ی تو، هیچ وقت هیچ چیزی درست نمیشه.”

پانوشت: توسعه ی فرهنگی بر هر توسعه ای مقدم است. هر کشوری یعنی مردمان آن کشور. این مردمان هستند که زمینه ی استثمار را فراهم کرده و یا اینکه کشوری را به تعالی می رسانند. یک کشور بی هرگونه سرمایه ای قابل تصور است، جز سرمایه ی انسانی. مادامیکه انسانِ ایرانی (به معنای واقعی کلمه) “مدرن و توسعه یافته” نباشد، ایرانِ مدرن و توسعه یافته نخواهیم داشت. انسان محور توسعه است. از کله های خود شروع کنیم. مدرنیته در اندیشه است، نه در لباسِ تن و ماشین آخرین مدل تحصیل شده از دلالی.

عکس: “به ایران می اندیشم.”

176: کسیکه به تو “توجهی” ندارد، لیاقت تو را هم ندارد.

177: قیمت هایش بالاتر است، اما چون محترم و خوش برخورد است؛ همه از او خرید می کنند.

178: دستاورد خاصی نداشت، اما خیلی مغرور بود؛ مثل میوه ای که قبل از رسیدن، حسابی گندیده باشد.

پانوشت: فراموش نکنیم که در هر نسل، غرور برازنده ی انسان های انگشت شماریست. هرچند که آنان نیز تلاششان “مغرور نبودن” است.

179: ارادت ویژه ای به او دارم، چونکه همیشه کمتر حرف می زند و بیشتر “سخن” می گوید.

180: تلاش کن که برای مخاطبانت، هرآنکه هستند و نیستند، همچون یک قطعه شعر فراموش ناشدنی باشی؛ جوریکه از یادت نبرند و روزی حداقل یک بار زیر لب “تِکرارت” کنند.

181: هرآینه با دوستان و دوستدارانمان مهربان و مهربانتر باشیم. هیچ کس نمی داند که کدام گفتگو، آخرین گفتگوی ماست.

182: اگر کسی از اطرافیانت بمحض آنکه فهمید تو دوستش داری، از خودش درآمد و خودش را گم کرد؛ تو نیز در نخستین اقدامت از زُمره ی اطرافیان دَرَش بیاور و گم و گورش کن.

پانوشت: دوست داشته شدن لیاقت می خواهد.

183: داناها از سِکسی ها جذاب ترند.

184: هرچه بیشتر خلق کنی، “خلاق تر” خواهی شد؛ و هرچه کمتر خلق کنی، “هیچی” نخواهی شد.

پانوشت: وقت تنگ است. دست به کار شو.

185: دلالی کار نیست. کار یعنی “تولید”. تولیدِ محصول، خدمت و یا ایده. در یک کلام “تولیدِ ارزش”. دلالی نه تنها ارزشی تولید (خلق) نمی کند، بلکه تماما ضدِ “ارزش آفرینی” است.

پانوشت: مولد باشیم و چیزی بیآفرینیم. هرچند کوچک، هرچند کم.

186: هرچقدر قدرتمندتَر شدی، مهربان تَر هم شو.

187: اگر “باهَم” برویم، مسیر کوتاه تر می شود.

188: لزومی ندارد که زور زده تا به عده ای از دیگران ثابت کنی که چیزِ چندانی نمی دانند. تو فقط از دانسته های خودت پرده برداری کن. آنان خودشان به زودی خواهند فهمید.

189: “ترقی” ساختن برج و بارو بلندمرتبه نیست، “ترقی” ساختن افکار بلندمرتبه است.

190: مدتی بود که می شناختمش اما نخستین باری بود که قرار گذاشته بودیم تا دیداری خصوصی با یکدیگر داشته باشیم. حتی پیش از دیدارمان، از نظر من نمره اش بیست بود: یک فرد باهوش، موفق و عمیقا تاثیرگذار. ولی اشتباها او با خودش خیال می کرد که نمره اش نزد من پایین تر از این حرف ها باشد؛ پس در همان نخستین جلسه ی ملاقات مان در یکی، دو مورد دروغگویی پیشه کرد تا در نظر من محترم تر شود. اما فهمیدن اینکه دارد دروغ می گوید برای من کار چندان سختی نبود و از این رو نمره اش دیگر هجده، نوزده هم نمی شد بلکه حقش یک صفر کله گنده بود، زیرا که در امتحان آشنایی مان تقلب کرده بود.

پانوشت: اگر هرکسی بداند که حقیقتِ اصیلِ انسانی اش “بی هرگونه دخل و تصرفی” چه نمره ی بالایی دارد، آنگاه دیگر تقلب نکرده و به یکباره نزد مخاطبش رفوزه نخواهد شد.

191: هیزها همیشه متعصب تر و غیرتی ترند، چونکه اشتباها همه ی دیگران را شبیه به خود می پندارند.

192: سخت تلاش می کند که من غمگین نشوم، و از این بابت؛ من بسختی غمگین می شوم.

193: ترشیده نباش. لبخند بزن. قرار نیست که به عبوس ترین چهره ی دنیا جایزه دهند.

194: در پذیرش اشتباهاتمان شجاعت به خرج داده و بدین ترتیب تزلزل ناپذیر شویم.

195: “لبخند زدنِ مهربانانه” از مصادیق کمک به همنوع است.

196: از دیشب دچار مسمومیت شدید غذایی شده ام و “گلاب به روی گل تان” در عرض کمتر از نیمروز ده مرتبه استفراغ شدید داشته ام، جوریکه معده ام پشت و رو شده است.

در این احوال، خواستم دوباره یادآوری تان کنم که در برابر عظمت سلامتی جسم و روان (تندرستی و رواندرستی) سایر جنبه های زندگی مسایلی تجملاتی و تشریفاتی بیش نیستند.

پانوشت: پیشتر هم گفته بودم، بخش زیادی از منابع تان را مصروف نگهداری از مهمترین دارایی تان بکنید: “خودتان”!

197: اگر کسی برای تو مهم است و این را بخوبی می داند، اما همچنان توجهی به تو ندارد؛ نبایستی که دیگر برای تو مهم باشد، و این یکی را هم لازم است که بخوبی بداند.

198: اگر در زندگی حرفه ای ات، در مسیر خوب و درستی باشی، به ازای هر یک نفر که تَرکت می کند، ده ها نفرِ بهتر در انتظارت خواهد بود.

199: سابقا اینگونه نبود، اما از زمانیکه همه چیزش را از دست داده، حسابی فروتن شده است. ولی این مدل از فروتنی که به درد نمی خورد. مثل مهربانی حقیقی که از سَرِ قدرت است، فروتنی حقیقی هم فقط در اوج معنا می یابد.

پانوشت: هر کاری فصلی دارد، پس تا دیر نشده، دست بجنبانیم.

200: در تعامل با افرادِ مَکّار، تو مَکّارتر باش.

201: فکر می کرد که چون مرتبه ی سازمانی بالایی دارد، مرتبه ی انسانی اش هم بالاتر است؛ اما چند دفعه ای بدجور خلافش به خودش و همکارانش ثابت شد، جوریکه مطمئنم دیگر خودش هم به خوبی می داند که “موفقیت در کار” به معنای “موفقیت در زندگی” نیست.

202: با سخت کوشی و متانت، آنقدر خوب باش که حتی مخالفینت نیز عمیقا تحت تاثیر تو باشند و نزد خودشان تحسینت کنند و در غیابت تلاش کنند که شبیه به تو باشند.

203: تو در مقام یک رئیس، وقتی میزنی تو سر مرئوست، او هم می رود می زند تو سر اعضای خانواده اش، اعضای خانواده اش هم می روند می زنند تو سر اعضای جامعه؛ و آنکس که زده تو سر جامعه، در اصل “تو” هستی.

پانوشت: جامعه هم دیر یا زود می آید می زند تو سر تو و اعضای خانواده ات.

204: به هرچه توجه کنی، متوجهش خواهی شد.

205: سومین باری بود که سوار ماشینش می شدم. او مرا به یاد نمی آورد، اما من شناخته بودمش. هر دفعه به بهانه ای سر صحبت را باز کرده و به اطلاعم رسانده بود که مسافرکش نیست و ارشدِ مکانیک است. کاملا مشخص بود که از کارش رنج می بَرَد. این بار طاقت نیاوردم و گفتم:

“اینکه از چه راهی خرج زندگی ات را در می آوری “هویت” تو را نمی سازد، هویت تو را رویاهایی می سازد که حاضری پولت را خرج آن ها کنی؛ یعنی کارِ دِلَت…”.

اول اندکی خجالت کشید، اما سپس آرامتر شد.

206: مادامیکه کسی حُسنِ نیتش را ثابت نکرده است، چندان تحویلش نگیر؛ اما بعد از آنکه از پس اثباتش برآمد، آنگاه از دِل و جانت برایش مایه بگذار.

207: موردِ نفرینِ طبیعت واقع شد، مادر شد، و دیگر چیزی به اسم “خود” نداشت.

208: “بزودی پیدا خواهی شد،

و راهِ پیدا کردنِ خود را دیگر از یاد نخواهی بُرد؛

بزودی،

تو دیگر گم نخواهی شد…”

209: خانواده ی بسیار فرهیخته ای هستند و از معاشرت با ایشان حسابی حَظ می بَرَم. فرزندان بزرگسالِ خانواده همگی مجرد و شاد، مستقل و موفق.

پانوشت: به کلیشه ها تن در نده.

210: هرروز برای دقایقی به این پرسش فکر کن که “چگونه می توانم به دیگران کمک کنم؟” و سپس برای دقایقی هم آن کار را انجام بده.

پانوشت: کمک به دیگری کمک به خویشتن است، پس اگر می خواهی که به خودت کمک کنی، به دیگران کمک کن.

211: آینده، همیشه از گذشته “بزرگتر” است.

212: چنانچه کسانی هستند که بدخواهِ تو بوده و به تو حسادت می کنند، لطفا این را به فال نیک بگیر. این یعنی اینکه تو برجسته و غبطه برانگیز هستی. این یعنی اینکه تو چیزی هستی که آنان آرزو می کنند که باشند و این یعنی اینکه تو از آنان جلوتری. پس بی خیال شو و همچنان پُرقدرت جلوتر باش.

213: از سر لطف بیکران، محبت و خوش نیتی همیشگی اش به من پیغام داده و می پرسد که بی حرمتی های عده ای معلوم الحال که دلسردت نمی کند؟

در جوابش می نویسم: صدالبته که نه، عزیزِ دِل! در جهان من، به ازای هر یک دستِ سرد و چرک آلوده ای که تیغ هرزِ نفرت و کینه می کارد، دست کم ده دست تابناک، گرم و پاک وجود دارد که گل عشق به کاشتن می دهد.

پانوشت: اگر کاردرست باشی، همیشه عده ی موافقینت خیلی خیلی خیلی بیشتر از عده ی مخالفینت خواهد بود.

214: خیلی از کسانیکه بشکل بالفعل از شما متنفرند، در حقیقت و بشکل بالقوه دوستدارِ شما هستند؛ اما فقط راه صحیح نزدیک شدن و ارتباط گرفتن با شما را پیدا نکرده و بدین ترتیب به نزدیک ترین بیراهه، یعنی وادی نفرت، کشیده شده اند.

پس لطفا کمک شان کنید و اجازه دهید تا بفمند که چگونه می توانند “ضمن داشتن امنیت کامل” به شما نزدیک شده و متعاقبا راه عشق ورزی را در پیش بگیرند که این قطعا به نفع همگان خواهد بود.

پانوشت: نفرتِ بین دو انسان، دیر یا زود به ضرر تمام انسان ها تمام خواهد شد.

215: سرآخر باید اسیر یک چیز باشی، تا از اسارت همه ی چیزهای دیگر آزاد شوی.

آن یک چیز را “برای خودت” بیاب.

216: کسیکه بی دلیل می رود را، اجازه نده که بی دلیل بازگردد.

217: با آگاهی به اینکه جهان میلیاردها سال پیش از ما بوده و میلیاردها سال پس از ما هم خواهد بود، حرص و جوش زدن برای چنین زندگی محدودی، کمالِ بی خردی است.

218: اگر تفکراتت زندگی ات را بهتر نمی کند، تفکراتت “غلط” است.

219: جلسه ی تدریسم تمام شده بود و من منتظر آمدن ماشین بودم. راننده ده دقیقه ای تاخیر داشت و من را اندکی عصبی کرده بود. در حینی که زیرلب غرولند می کردم، ناگهان نگاهم به پشت صندلی افتاد و متوجه شدم که وسیله ی بسیار مهمی ام را فراموش کرده بودم که بردارم و اگر راننده تاخیر نمی کرد، بی شک جایش می گذاشتم. نفس واقعا عمیقی از سر رضایت و خشنودی کشیدم.

پانوشت: آنچه که ظاهرا به ضرر توست، می تواند که باطنا به سودت باشد و فهم این قضیه، یک نگاه معنوی (معناگرایانه) ویژه می طلبد.

220: تمرکز بر خویشتن زمانی سازنده است که از جایی به بعد خود را چونان تمرکز بر جامعه متجلی سازد جوریکه فرد از آن سطح به بعد بخواهد که مشکلات خود را از خلال حل مشکلات جامعه حل و فصل نماید.

قدرت جامعه والاترین قدرت است و یک جامعه ی سالم آن دست جامعه ای است که همچون یک ارگانیسم زنده که خود، خود را درمان می کند؛ جامعه ی مزبور نیز خود بمدد خود، خویش را مداوا سازد، اگر و فقط اگر، رقابت جای خود را به همکاری داده و منافع جمعی بر منافع فردی ارجح دانسته شوند.

پانوشت: مثل زنبور عسل اجتماع گرا باشیم و شهد شیرین باردهی و تعالی را به دیگران و خود بچشانیم: نخست دیگری و سپس خود.

221: کسیکه از تهران خسته شده باشد، از زندگی خسته شده است.

پانوشت: تهران یکی از بزرگ ترین و مهیج ترین شهرهای دنیاست و تمام دوستان غیرایرانی ام که تهران را دیده اند، عظمت تهران را ستوده اند. از صمیم قلب شهرم را دوست دارم و اجازه نمی دهم که کسی در حقش کم لطفی کند.

222: تعداد دفعاتی که یک انسان می تواند به چیزها در جهان پیرامون توجه کند، مثل تعداد ثانیه های زندگی اش تعداد محدودی است. تعداد توجهاتی که مبذول چیزها می کنیم، مثل تعداد ریال های حساب مان محدود است؛ پس در خرج کردنشان خیلی خیلی دقت کنیم.

پانوشت: با بی توجهی به کسان و یا چیزهای بی ارزش، توجه خود را خرج جایگزین های ارزشمندتر کنیم. اینکه می گویند وقت طلاست، عملا یعنی “توجه” طلاست.

223: وقتی فهمیدم که مثل خودم از سوسک می ترسد و لازم است که پیازهای غذا را باوسواس جدا کند و همچنین نمی تواند که صدای تلویزیون را روی درجه ای غیر از مضرب های عدد پنج تنظیم کند (و این ها را هم خیلی راحت عَلَنی می کند)؛ احترام و علاقه ام برایش صدچندان شد… چونکه او “انسانِ اصیلی” بود.

پانوشت: اگر اصالت پیشه کنی و نقش بازی نکنی، حتی خطاها، ویژگی های عجیب و یا ایرادات شخصی و شخصیتی ات هم می توانند که تو را در نزد مخاطبت جذاب تر کنند؛ زیرا که مخاطبت مجذوبِ اصل تو می شود، و “اصلِ تو” یعنی همه ی سایه ها و روشنی های تو با هم؛ و نه هیچ یک به تنهایی.

224: اگر یک “دستاوردِ خوب” می خواهی، یک چیز را عالی یاد بگیر؛ اما اگر یک “دستاوردِ عالی” می خواهی، چند چیز را خوب یاد بگیر.

225: اگر نامت در دفترچه تلفن حتی یک نفر هم ذخیره باشد و او هر از گاهی به تو فکر کند، تو دیگر متعلق به خودت نیستی؛ پس حسابی مراقب خودت باش.

226: فراموشت نشود که حق نداریم قلب کسی را بشکنیم.

227: تویی که از دست دولت عصبانی هستی، حرصت را سر ملت خالی نکن.

228: اینکه “ترن (قطار) هوایی شهربازی” چند دقیقه ی دیگر از حرکت می ایستد، سبب نمی شود که اکنون که در حال حرکتم از این حرکت هیجان زده نشده و لذت نبرم…

اَیضاً، قطار زندگی.

229: هرچه که فکر می کنی هستی، هستی؛ فقط بشرطیکه بی وقفه برایش تلاش هم بکنی.

230: در باب چیزهایی که بلدشان نیستی، سکوت کن؛ اما در باب چیزهایی که بلدشان هستی، غرا سخن بگو و مدعی هم باش تا آنانیکه چیزی نمی دانند لاجرم سکوت اختیار کنند.

231: با حضرت شوپنهاور موافقم که فرموده اند: “اکثریت مردمان را ابلهان تشکیل می دهند”. زین سبب اگر کسی حسابی دانا شود از چشم عمده ی مردم خواهد افتاد. از این رو اگر مایلی که در مسیر دانایی همچنان جذاب هم بمانی (مثل من!)، پس کودک درونت را زنده نگه دار جوریکه هرازگاهی بارقه های آشوب و دیوانگی از نهادت زبانه بکشد و به آسمان رود.

232: اجازه نده کسیکه تابحال خودش چیزی نیآفریده است، از آفرینش تو انتقاد کند.

233: ماسکش را که برداشت، هم چهره اش مهربان تر شد و هم صدایش گوشنوازتر.

به امید جهانی بدون ماسک.

234: همیشه در قبال انسان ها حُسنِ نیت داشته باش، ولی اگر کسی تخطی نمود و اذیتت کرد، تو نیز یک مرتبه حالش را بگیر؛ و سپس اگر تغییر رویه داد، تو نیز تغییر رویه بده و دیگر کینه نَوَرز.

235: یک مرد سی و چند ساله، کل دستاورد زندگی اش این است که سوار ماشینی شود که باباش براش خریده، برود تو خیابون، بویژه زیر بارون؛ فیلم بگیرد و ضمن نشان دادن آرم ماشینش در وسط فرمون، ساعت مچی اش را به رخ بکشد که پول آن را هم دوباره باباش داده… سپس فیلمش را منتشر کند، شاید دل بخت برگشته ای را ببرد!

پانوشت: دوچرخه ای را که خودت بخری، دنیا دنیا شَرَف دارد به ماشینی که پولش را ننه، بابا بدهد. اگر خودساخته نیستی، در انظار ظاهر نشو.

236: غم هزار سال از تک تک ما به دور باشد اما اگر بانویی از جمع عزیزان درگذشت، حتما بجای عکس تکراری شمع و گل و پروانه عکس زیبایی از خودشان را بر روی اعلامیه چاپ کنیم و اجازه ندهیم که رسم های پوچ جامعه ی خُرافی و مردسالار پس از مرگ هم چهره ی این عزیزان را در زیر غبار سنگین و تاریک خود بپوشاند.

237: در زندگی به چیزی یا کسی دل نبند، تا دنیا نتواند که شکنجه ات کند.

238: برای آنکس که به ارزش واقعی و توانمندی های راستین خود واقف باشد، های و هوی رُقبا و بدخواهان، تنها یک لالایی چُرت آور است.

239: از اینکه به کسی جواب رد می دهی، عذرخواهی نکن. و از اینکه حقت را مطالبه می کنی، عذرخواهی نکن. و همچنین از اینکه حرف حق را می زنی، عذرخواهی نکن.

240: بر سر رویاهایت با جهان مُصالحه نکن.

241: در تسلط به امور، از سطحی به بعد، هرچقدر خود را از بابت انجام کاری آماده تر کنی، اعتماد بنفست بیشتر تنزل خواهد یافت؛ پس حد نگه دار و بیش از اندازه برای انجام کاری آماده نشو.

پانوشت: رها کن و خاطرجمع باش که همیشه اجرای نهایی ات از بهترین تمرینت، اندکی بدتر خواهد بود.

242: آنقدر قضیه برایش مهم است که روزی چندین بار می گوید: “اصلا برام مهم نیست!”

243: تماشاچی تئاتر زندگی خود نباش. آن را کارگردانی کن.

244: متاسفانه همگی شان خیلی دیر متوجه شده بودند که جمله ی “عاشقتم!” تکیه کلامش بوده و آن را همیشه از سر عادت خطاب به آدم ها بر زبان می رانده است.

اَدَبیاتِ پُست مُدِرن / رُمانِ تَک خَطی.

245: خوش. آرام. شاد. باش.

246: فرمول خوشبختی فروید را که همه می دانیم: داشتن کاری برای انجام دادن و فردی برای دوست داشتن. اما من همچنین می خواهم یک قید دیگر به آن اضافه کنم: هدفی برای جنگیدن. انسان اگر برای چیزی و هدفی بزرگتر از زندگی شخصی خود نجنگد، گوشتش بزودی تلخ می شود. می گندد. می پوسد. آنگاه علیرغم داشتن همه چیز، از زندگی اش لذت نخواهد برد؛ گویی که او اصلا مالک هیچ چیز نیست.

پانوشت: شادانه بجنگ که جهان مال توست.

247: چونکه مهربان بود، پرستیدنی می نُمود.

248: بار نباش. یار باش.

249: شجاعت با ترسیدن مُنافاتی ندارد. شجاعت یعنی کنترل ترس. فقط همین.

شجاع باش.

250: اینکه تو از نظر فکری و جهان بینانه از جامعه ات سَرتَر و جلوتر هستی، این نبایستی که دلسرد یا خشمگینت کند؛ بلکه بایستی که امیدوارتر و انگیزه مندترت سازد که بخواهی دست جامعه ات را گرفته و آن را نیز به درجاتی مترقی سازی.

پَس، باش و بدرخش.

251: واکنش نشان نده، بلکه واکنشت را انتخاب کن؛ تو محکوم به خروجی های تکراری نیستی.

انسان یعنی آزادی، حتی آزادی از خویشتن.