انسان اساسا فیلسوف (خِرَددوست) است؛ زیرا که طبعا می خواهد بداند و از رهگذر این دانایی بطرز بالنده ای بهتر و بهتر عمل کرده و با کیفیت بالاتری باقی بماند. همه ی انسان ها فیلسوف به دنیا می آیند و این “فیلسوفِ درون” در تمامی مراحل زندگی با ایشان روزگار به سر می کند؛ هرچقدر هم که از سر جبرهای مکانی و زمانی (و یا جغرافیایی و تاریخی) سرکوب شده و یا اینکه نادیده انگاشته شود. مهمترین رسالت فلسفه پرسشگری است و پرسیدن از پاسخ دادن بسیار مهمتر است زیرا پرسش است که افق می گشاید؛ پرسش کنش است و […]
دسته: معرفت شناسی
معرفت شناسی
انسان محور توسعه است | ۰۱۴-۰۱۴
همیشه و همه جا گفته ام و در اینجا هم باز می گویم: تفاوت کشورها با هم تفاوت مردمانشان با هم است. اگر کشوری توسعه یافته است یعنی اینکه مردمانی توسعه یافته داشته و اگر کشوری توسعه نیافته یعنی اینکه مردمان توسعه یافته ای نداشته است. محض مثال اگر تمام مردم کشور افغانستان را به کشور نروژ ببریم و تمام مردم نروژ را به افغانستان، پس از حداکثر یک دهه، نروژ افغانستان خواهد شد و افغانستان نیز نروژ. (چه بسا طالبان افغانستان با دستاوردها و زیرساخت های نروژ با سرعت بیشتری به جنایات غیرانسانی خود مشغول شده و حتی کشور […]
اختلاف پتانسیل معرفتی | ۰۰۱-۰۱۴
پرسشها در جهانِ بیرون نیستند، بلکه تماماً از درون زبانه میکشند. وجود آدمی همچون آتشفشانی است که بهجای مواد مذابِ ماگما، پرسش به بیرون فوران میکند. آنهنگام که فشار نادانی از اندرون زیاد شود، آنهنگام است که دریچههای ذهن و دهان گشوده شده و پرسشها فوران میکنند. آنچه آدمی را به پرسش کردن وا میدارد، نوعی اختلاف پتانسیل معرفتی است. جهانِ درون از بابت انباشت نادانیها در مواجهه با جهان بیرون نوعی کمداشت جدی را حس میکند و در اثر آن مایل است که این نادانیها را به بیرون رانده و از معارفی نو پُر شود. همچون معدهای که از […]
خرد و آروین (۰۷۹-۰۱۱)
در نوشتارهای پرتعدادی از خود، مداوما به دو گوهر عقل و تجربه ی بشری بعنوان تنها مسیر سعادتمندی انسان اشاره داشته ام. برخی از منتقدین کارهای من بر این باور بوده که عقل و تجربه ی خود را برای داشتن یک زندگی انسانی و خوب کامل ندانسته و نیازمند به راهنمایی گرفتن از سایرین هستند. آن ها بر اساس این برداشت اشتباه خود، نظرات مرا به چالش کشیده و آن را فاقد وجاهت عملی دانسته اند.
دانا نمی داند (۰۷۰-۰۱۱)
در حرکت بر روی محیط یک دایره، بطور اعجاب انگیزی نقطه ی آغازین حرکت ما همان نقطه ی پایانی است: نقطه ی آغازین منطبق بر نقطه ی پایانی است. در اینجا ما با یک پارادوکس مواجه هستیم: آغاز = پایان. این پارادوکس را در جنبه های بسیار زیادی از فکر و زندگی انسان می توان دید.
فلسفه کاربردی و بدیهیات (۰۶۱-۰۱۱)
عده ای از منتقدین، کارهای من در حوزه ی فلسفه ی کاربردی را مورد انتقاد قرار داده و مدعی شده اند که همگی این کارها، اشاره به نکاتی بدیهی بوده و عملا توضیح واضحات هستند. من با کمال میل این انتقاد را پذیرفته و از نقدِ کاملا صحیح این دوستان از صمیم قلب خرسندم.
سیر حکمت در اروپای فروغی (۰۳۱-۰۱۱)
محمدعلی فروغی در کتاب مشهور سیر حکمت در اروپا جزء نخستین افرادی است که محققین ایرانی را با چهره های جدید فلسفه در جهان آشنا می کند. این کتاب مشتمل بر دو بخش (جلد) است. در بخش نخست، او از چهره های فلسفی یونان باستان آغاز نموده و تا دکارت فیلسوف فرانسوی و کتاب مهمش یعنی کتاب «گفتار در روش» کار را استمرار می دهد و ترجمه ی این کتاب را از فرانسوی خود انجام داده و گویا علت غایی برای نوشتن همین کتاب (سیر حکمت در اروپا) ترجمه ی گفتار در روش بوده است.
در باب علیت و وضعیت بدیهی آن (۰۱۱-۰۱۱)
برای ما که تماما بشکل علی به جهان نگاه می کنیم، جهانِ بدون علیت ایده ای فهم ناپذیر است، اما دیر یا زود به این مسئله پی خواهیم برد که علیت واقعیت ندارد. من در نوشتارهای گوناگونی به این مسئله پرداخته ام که علیت در جهان وجود ندارد بلکه کیفیت علی چیزی است که ذهن آدمی به جهان بیرون از خود می بخشد.
هضم خوراک های بلعیده (۲۵۸-۰۱۰)
ما آدمیان آنچنان بسرعت درس ها را فرا نمی گیریم. ما خیلی سریع نیستیم. برای آنکه درکی از آنچه که بلعیده ایم پیدا کنیم لازم است که بر مسئله ی قورت داده مان بخوابیم، دقیقا همچون مار بوآ. این مار شکاری را می بلعد که بسیار بسیار بزرگ و غیرقابل تصور است. آنگار لازم است که از سر بلعیدن این شکار غول آسا بی تحرکی چشم گیری پیشه کند تا خوراکِ بلعیده به فراخور نیاز بدنش هضم و جذب شود.
فیلسوف و پرسش هایش (۲۵۷-۰۱۰)
ما در زندگی با سوال های بسیاری مواجه هستیم. البته در جهان سوالی وجود ندارد. این ذهن ماست که سوالات را می پرسد و می سازد و به وجود می آورد. ذهن ما خالق سوالات است. آنگاه این مسئولیت را نیز برعهده می گیرد که بخواهد به سوالاتی که خودش خلق نموده است، پاسخگو باشد.